تعداد نشریات | 13 |
تعداد شمارهها | 150 |
تعداد مقالات | 1,491 |
تعداد مشاهده مقاله | 2,264,525 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,896,403 |
نقش زنان روستایی در مدیریت، حفاظت و بهرهبرداری منابع طبیعی (بررسی موردی: منطقه چهارزبر، کرمانشاه) | ||
پژوهش و توسعه جنگل | ||
دوره 10، شماره 1، اردیبهشت 1403، صفحه 73-93 اصل مقاله (644.03 K) | ||
نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30466/jfrd.2023.54857.1689 | ||
نویسندگان | ||
آرزو اکیا1؛ احمد ولیپور* 2؛ سهراب مرادی3 | ||
1کارشناسی ارشد جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران | ||
2استادیار، گروه جنگلداری و مرکز پژوهش و توسعه جنگلداری زاگرس شمالی دکتر هدایت غضنفری، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران | ||
3استادیار، گروه توسعه کشاورزی و منابع طبیعی، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
مقدمه و هدف: در سالهای اخیر پیرو شکست سیاستهای مدیریت دولتی در جنگلهای زاگرس، رویکرد مدیریت مشارکتی مورد تأکید سازمان منابع طبیعی کشور قرار گرفته است. اگرچه سازوکار اجرای این سیاست و چارچوب آن به روشنی بیان نشده است اما استفاده از ظرفیتهای همه دستاندرکاران بهویژه زنان از مهمترین نمودهای تحقق مدیریت مشارکتی است. زنان روستایی نیمی از جمعیت بهرهبردار منابع طبیعی را تشکیل میدهند و باوجود محدودیتها، بهطور گستردهای در فعالیتهای مدیریتی، اجتماعی و اقتصادی روستایی ایفای نقش میکنند. با این حال بیشتر تمرکز و تلاش مدیران در مورد مشارکت، متوجه مردان بوده است. زنان روستایی به واسطه ارتباط گسترده با منابع طبیعی و همچنین انتقال دانش، اطلاعات و اعتقادات خود به نسل آینده بر کیفیت مدیریت و حفاظت این منابع تأثیر میگذارند. از اینرو، در این پژوهش شناسایی نقش زنان روستایی در فعالیتهای مرتبط با مدیریت منابع طبیعی در روستاهای منطقه چهارزبر کرمانشاه مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روشها: برای انجام این پژوهش چهار روستای چهارزبر علیا، دهسفید، گوهرآباد و کاشنبهلک در بخش ماهیدشت استان کرمانشاه بهدلیل وجود پوشش جنگلی و اشتغال بیشتر روستاییان به مشاغل روستایی و دامداری برای گذران معیشت انتخاب شد. به تعداد 153 زن ساکن روستاهای مورد بررسی مصاحبه انجام شد و دادهها با روش پیمایشی با استفاده از پرسشنامه محققساخته نیمهساختاریافته، مصاحبه رو در رو با زنان و مشاهده مستقیم فعالیتهای آنان جمعآوری شد. ویژگیهای فردی پاسخگویان، مشخصات عمومی خانوار، نقش زنان و زمان مشارکت آنان در فعالیتهای گوناگون مدیریت و بهرهبرداری منابع طبیعی، ارتباط زنان با اداره منابع طبیعی، شناخت زنان از منابع طبیعی روستا، تکرارپذیری فعالیتها و مشارکت و همراهی دیگر افراد از متغیرهایی بودند که برای بررسی نقش زنان در مدیریت (حفاظت و بهرهبرداری) منابع طبیعی ثبت و اندازهگیری شد. بهمنظور ارزیابی نقش زنان در مدیریت و تصمیمگیری در سطح خانوار، نقش آنها در مدیریت و کنترل هزینه و درآمد مورد سوال قرار گرفت. تحلیل همبستگی اسپیرمن بهمنظور تعیین ارتباط بین ویژگیهای مختلف فردی و اجتماعی زنان با جنبههای مختلف فعالیتهای انجامشده آنان انجام شد. یافتهها: بر اساس یافتهها، مقدار شناخت زنان از منابع طبیعی در سطح کم تا متوسط قرار داشت. با وجود پیشبینی 30 نوع فعالیت مرتبط با منابع طبیعی در پرسشنامه، زنان فقط در 27 درصد فعالیتهای منابع طبیعی نقش داشتند درحالیکه درصد قابل توجهی (7/96 درصد) از فعالیتها با مشارکت دیگران (به ترتیب دیگر زنان، شوهر و فرزندان) انجام میشد. حضور زنان در فعالیتهایی مانند جمعآوری قارچ و گیاهان خوراکی، بذر و میوه، گیاهان دارویی و هیزم ملموستر بود، اما استفاده از چوب جنگل، خاموش کردن آتش و پرچین حیاط با سرشاخهها جزو کارهایی هستند که زنان نقش کمتری در آن داشتند. این پژوهش نشان داد که مقدار شناخت زنان از منابع طبیعی روستا متوسط تا کم بود. تحلیل همبستگی بیانگر این بود که فاکتورهایی مانند سن، فعالیت مذهبی و تمایل به مهاجرت دارای رابطه منفی و زمان فعالیت دارای رابطه مثبت و معنیداری با نقش در مدیریت و تصمیمگیری منابع طبیعی هستند. متغیرهای سن، مدت اقامت در روستا و تمایل به مهاجرت نیز رابطه منفی و معنیداری با زمان فعالیت در بخش منابع طبیعی داشتند. نتیجهگیری کلی: این تحقیق نشان داد که زنان روستاهای مورد بررسی مشارکت محدودی در مدیریت منابع طبیعی دارند. آنها صرفاً در بهرهبرداری برخی محصولات جنگلی و مرتعی نقش دارند و در حفاظت و توسعه جنگل فعالیت قابلتوجهی انجام نمیدهند. بنابراین شایسته است نقش زنان در مدیریت منابع طبیعی بیش از بیش مورد توجه قرار گیرد. پیشنهاد میشود با آگاهیسازی و مشاوره به روستائیان و همچنین تقویت مشارکت زنان در این زمینه به حفظ و احیاء منابع طبیعی کمک کرد. واقعیت این است که برخلاف ادعای سازمان منابع طبیعی، جوامع محلی و روستاییان اعم از زنان و مردان نقش قابل توجهی در مدیریت منابع طبیعی ندارند. ارتباط خیلی کم با اداره منابع طبیعی، بیانگر نبود برنامههای ترویجی و آموزشی مناسب برای زنان و عدم حضور کارشناسان منابع طبیعی در میان جامعه است. بنابراین پیشنهاد میشود ادارههای منابع طبیعی و کشاورزی در برنامههای خود، آموزش جوامع محلی را بهصورت جدی در نظر بگیرند. توجه به آموزش و توانمندسازی زنان جوان از اهمیت زیادی در مدیریت منابع طبیعی دارد چرا که فعالیتهای بیشتری را در منابع طبیعی انجام میدهند، شناخت بهنسبت بیشتری از منابع طبیعی دارند و نقش آنها در مدیریت و تصمیمگیری هم بیشتر است. این پژوهش نشان داد که عامل تعیینکننده هم در مدیریت و هم در شناخت منابع طبیعی از سوی زنان، مدت زمان فعالیت آنان در این بخش است. ارزشدهی به مشارکت زنان و بهکارگیری مؤثر پتانسیل آنها در حفاظت و احیای منابع طبیعی بهمنظور برپایی نظام مدیریت مشارکتی ضروری است. | ||
کلیدواژهها | ||
مشارکت زنان؛ منابع طبیعی؛ منطقه چهارزبر؛ جوامع محلی | ||
مراجع | ||
Abate, N., Rural Women Participation in Decision-Making Power and Natural Resource Management in Ethiopia: A Case of Delanta District, South Wello Zone. EC Agriculture, 2019, 5, 448-460. Aghdasi, S., Babaie, F., Mohammadi, A., The Role of Rural Women Facilitators in Training of Sustainable Development and Environment Protection. Journal of Sustainability, Development and Environment, 2014, 1(2). 31-39. (In Persian) Akbarzadeh, P., Kabuli, S. H., Rajabi, M., The role of empowering local communities in the sustainable management of natural resources (case study: Rameh area of Aradan). New Perspectives in Human Geography (Human Geography), 2018, 12(1). 573-594. (In Persian) Amini, A., Taheri, A. H., An analysis on the role-playing of rural women's economical activities and its determinants: the case of Simakan rural district in Jahrom County. Iranian Agricultural Extension and Education Journal, 2017, 12(2). 37-51. (In Persian) Asgari Moghadam, Z., The role of women in oasification and sustainable development of natural resources. Monthly Agriculture and Food, 2008, 69. 58-61. (In Persian) Assmaa, A., Najib, P. G., Laaribya, S., Benchekroun, F., Involvement of Rural Women in Local Development and Preservation of Natural Resources-Case of The Rural Municipality Sehoul-Morocco. Kastamonu University Journal of Forestry Faculty, 2012, 12(2). 261-269. Azizi, M., Rostami, F., Heidari, R.H., Evaluation of livelihood resilience of agroforestry system users in Paveh city in the face of drought. Forest Research and Development, 2023, 9 (1). 29-45. (In Persian) Beygi Heidarlou, H., Banj Shafiei, A., Erfanian, M., Tayyebi, A., Alijanpour, A., Forecasting deforestation and forest recovery using Land Transformation Model (LTM) in Iranian Zagros forests. Forest Research and Development, 2022, 7 (4). 527-544. (in Persian) Darijani, M., Mahboobi, M., Barani, H., Abdollahzade, G., Factors affecting the participation of local communities in rehabilitation of degraded Forestlands project in Rigan County, Kerman Province. Iranian journal of Forest, 2018, 9(4). 555-570. (In Persian) Darmiani, N., Naderi Varandi, M., The role of women's participation in the protection of natural resources. Paper presented at the Fourth National Conference on Agriculture and Sustainable Natural Resources, Tehran, 2016. (In Persian) Efati, M., The role of women in the livelihood of the rural community (with an emphasis on agricultural activities). Paper presented at the National Conference of Women and Sustainable Rural Development, Mashhad, Iran, 2014. (In Persian) Faham, E., Hosseini, S. M., Darvish, A. K., Analysis of Factors Influencing Rural People's Participation in National Action Plan for Sustainable Management of Land and Water Resources in Hable-Rud Basin, Iran. American Journal of Agricultural Biological Sciences, 2008, 3(2). 457-461. Ghadiri Masoum, M., Mahdavi, M., Barghi, H., Statistical study of the trend and changes of employment in rural regions of Isfahan province. Geographical Research Quarterly, 2006, 37(54). 153-172. (In Persian) Ghanian, M., Khani, F., Ghadiri Masoum, M., Role of rural women in exploitation, protection and restoration of natural resources in desert plains (The case of Khoozestan province). Woman in Development & Politics, 2008, 6(1). 119-135. (In Persian) Ghazanfari, H., Namiranian, M., Sobhani, H., Mohajer, R. M., Traditional forest management and its application to encourage public participation for sustainable forest management in the northern Zagros Mountains of Kurdistan Province, Iran. Scandinavian Journal of forest research, 2004, 19(S4). 65-71. Karami, G. H., Karimi, H., Empowerment evaluation in participatory management of natural resources. Popularization of Science, 2019, 10(1). 55-82. Karamidehkordi, E., Babaei, R., Analyzing rural women's information needs for sustainable natural resources management (A case study in the Ghezel Tapeh watershed in Zanjan province). Iranian Agricultural Extension and Education Journal, 2018, 14(1). 163-184. (In Persian) Khosravipour, R., Foroushani, N., Women's participation and sustainable rural development. Monthly Work Society, 2011, 132-133. 56-68. (In Persian) Management and Planning Organization of Kermanshah Provience. Statistical yearbook of Kermanshah Provience, 2022, Tehran, Iran, p704. (In Persian) Lahijanian, A., Vaskoei, N. Investigation of empowerment of rural women in environmental protection. Journal of Environmental Science Technology, 2016, 18(4). 163-175. (In Persian) Mirlotfi, M., Bandani, M., Shahraki, S., The role of the hidden work of women in rural household welfare (Case study: Rural women in Hamoon city). Spatial Planning, 2013, 3(3). 49-68. (In Persian) Moayeri, M. H., Abedi-sarvestani, A., Shahraki, M. R., Mirhashemi, Z., Social capital and participation: A study among forest inhabitants in Zagros forests in Kohgiloyeh and Boyer-Ahmad province. Forest Research and Development, 2020, 6 (1). 15-27. (in Persian) Norouzi, A., Jafta, M., Investigating the role of nomad women in the preservation and restoration of natural resources (A case study of Choram county). Women Studies, 2020, 11(34). 157-177. (In Persian) doi:10.30465/ws.2021.21481.2419 Plieninger, T., Shamohamadi, Sh., Garcia-Martin, M., Quintas-Soriano, C., Shakeri, Z., Valipour, A., Community, pastoralism, landscape: Eliciting values and human-nature connectedness of forest-related people. Landscape and Urban Planning, 2023, 233. 104706 Ramezani-Gask, M., Yari, A. R., Hosseinpour, R., Fakhr, F., Participation of women in the preparation of rural development plans in line with the sustainability of natural resources. Paper presented at the National conference on women and environmental sustainability in rural areas, Mashhad, Iran, 2016. (In Persian) Roshan-nia, D., Khademi, R., Kordi, L., Solhi, Z., Study the role of rural women in development and their obstacles and limitations. Monthly social, economic, scientific and cultural journal of work and society, 2016, 190. 82-98. (In Persian) Singh, K., Women and their role in natural resources: A study in western Himalayas. International Journal of Research–Granthaalayah, 2015, 3(10). 128-138. Statistical Centre of Iran 2016. https://www.amar.org.ir/ (accessed October 11 2023) Tiwari, G., Role of women in conservation and sustainable natural resource Management in Chhattisgarh. International Journal of Managerial Studies and Research (IJMSR), 2015, 3(7). 153-155. Vafaei, A., Tarkarani, M., Investigating the effect of the type and extent of wural Women's activities on the level of their socio-economic rights. Women's Studies Sociological Psychological, 2015, 12(4). 119-148. (In Persian) Valipour, A., Plieninger, T., Shakeri, Z., Ghazanfari, H., Namiranian, M., Lexer, M., Traditional silvopastoral management and its effects on forest stand structure in northern Zagros, Iran. Forest ecology and management, 2014, 327. 221-230. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 453 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 292 |