آمار
| تعداد نشریات | 13 |
| تعداد شماره‌ها | 158 |
| تعداد مقالات | 1,583 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,511,672 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,097,746 |
ارزیابی جامع اثرات اقتصادی، اجتماعی، محیط زیستی و مدیریتی توسعه گردشگری طبیعت در استان آذربایجان غربی | ||
| پژوهش و توسعه جنگل | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 بهمن 1403 | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30466/jfrd.2025.55877.1750 | ||
| نویسندگان | ||
| سالار تارم1؛ امید حسین زاده* 2؛ مرضیه حجاریان2؛ سید رستم موسوی میرکلا2 | ||
| 1دانشجوی دکتری علوم و مهندسی جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران. | ||
| 2دانشیار، گروه علوم و مهندسی جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران | ||
| چکیده | ||
| مقدمه و هدف: گردشگری طبیعت، به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی توسعه پایدار، نقش مهمی در حفاظت از محیط‌زیست و بهبود معیشت جوامع محلی ایفا می‌کند. این نوع گردشگری باهدف بهره‌برداری مسئولانه از منابع طبیعی، حفظ تنوع زیستی و توانمندسازی جوامع محلی طراحی شده است. استان آذربایجان غربی، با تنوع زیستی غنی، جاذبه‌های طبیعی متعدد و فرهنگ‌های بومی منحصربه‌فرد، یکی از مناطق مستعد در زمینه توسعه گردشگری طبیعت در ایران محسوب می‌شود. بااین‌حال، توسعه گردشگری در این منطقه با چالش‌هایی همچون فشار بر منابع طبیعی، ضعف زیرساخت‌ها و نبود برنامه‌ریزی پایدار مواجه است. هدف این پژوهش تحلیل جامع اثرات اقتصادی، اجتماعی، محیط زیستی و مدیریتی توسعه گردشگری طبیعت در این استان و ارائه راهکارهای پایدار برای ارتقای زنجیره ارزش گردشگری طبیعت است. مواد و روش‌ها: این پژوهش از نوع کاربردی و به روش پیمایشی انجام شده است. در ابتدا، شاخص‌های توسعه پایدار گردشگری طبیعت با استفاده از مرور ادبیات و نظرات خبرگان شناسایی شد. سپس از روش دلفی برای اعتبارسنجی این شاخص‌ها و از روش بهترین - بدترین برای وزن‌دهی و اولویت‌بندی آن‌ها استفاده شد. داده‌های تحقیق از طریق پرسش‌نامه و مصاحبه با سه گروه شامل متخصصان دانشگاهی، مدیران اجرایی و ذی‌نفعان محلی جمع‌آوری شد. در این تحقیق، اثرات توسعه گردشگری طبیعت در چهار بعد اصلی شامل مزایا، فرصت‌ها، هزینه‌ها و ریسک‌ها بررسی شد. وزن‌دهی معیارها بر اساس مقایسه‌های زوجی انجام شده و از نرم‌افزارهای مرتبط برای تحلیل داده‌ها بهره گرفته شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که گردشگری طبیعت دارای هشت مزیت اقتصادی، شش مزیت اجتماعی، شش مزیت محیط زیستی و نه مزیت مدیریتی است. در بخش اقتصادی، ایجاد اشتغال با وزن 0.186 و بهبود وضعیت معیشتی مردم محلی با وزن 0.168 بیشترین اهمیت را داشتند. در بخش اجتماعی، کاهش مهاجرت روستاییان با وزن 0.316 و تقویت فرهنگ بومی و هویت محلی با وزن 0.108 به‌ترتیب بیشترین و کمترین اهمیت را داشتند. در بخش محیط زیستی، کاهش فشار بر منابع طبیعی با وزن 0.276 و افزایش منابع مالی برای حفاظت با وزن 0.215 مهم‌ترین عوامل شناخته شدند. در بخش مدیریتی، افزایش توان رقابتی در برابر سایر مقاصد گردشگری طبیعت با وزن 0.155 و تقویت هویت منطقه‌ای و برندسازی روستایی با وزن 0.061 بیشترین و کمترین اهمیت را داشتند. در بخش فرصت‌ها، چهار فرصت اقتصادی، چهار فرصت اجتماعی، پنج فرصت محیط زیستی و هفت فرصت مدیریتی شناسایی شدند. تنوع‌بخشی به اقتصاد محلی و کاهش وابستگی به منابع طبیعی با وزن 0.313 در بعد اقتصادی و توانمندسازی و مشارکت اجتماعی جوامع محلی با وزن 0.435 در بعد اجتماعی بیشترین اهمیت را داشتند. در بعد محیط زیستی، تقویت مشارکت محلی در حفاظت از منابع طبیعی با وزن 0.284 بیشترین اهمیت را داشت، درحالی‌که در بعد مدیریتی، بهبود مدیریت و برنامه‌ریزی پایدار مناطق گردشگری طبیعت با وزن 0.199 بالاترین امتیاز را کسب کرد. هزینه‌های اقتصادی، اجتماعی، محیط زیستی و مدیریتی نیز بررسی شدند. در بخش اقتصادی، هزینه‌های بالای زیرساختی برای راه‌اندازی با وزن 0.210 و به خطر افتادن مشاغل تولیدی و کشاورزی با وزن 0.111 به‌ترتیب بیشترین و کمترین اهمیت را داشتند. در بخش اجتماعی، افزایش فشار بر خدمات عمومی با وزن 0.475 بیشترین اهمیت را داشت. در بخش محیط زیستی، تغییر کاربری اراضی با وزن 0.398 و آلودگی صوتی با وزن 0.098 به‌ترتیب بیشترین و کمترین اهمیت را داشتند. در بعد مدیریتی، نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه بالا با وزن 0.177 و هزینه‌های آموزش و توسعه کارکنان با وزن 0.069 کمترین اهمیت را دارا بودند. در بخش ریسک‌ها، ناکامی در جذب سرمایه‌گذاران بزرگ با وزن 0.267 در بعد اقتصادی، ایجاد استرس و فشار بالاتر از ظرفیت برد منطقه با وزن 0.434 در بعد اجتماعی، خطرات آتش‌سوزی جنگل‌ها با وزن 0.203 در بعد محیط زیستی و ریسک شکست همکاری‌ها به دلیل تضاد منافع با وزن 0.327 در بعد مدیریتی بیشترین اهمیت را داشتند. همچنین، ریسک کاهش جذابیت مقصد به دلیل توسعه سریع و بدون برنامه با وزن 0.055 کمترین اهمیت را در میان تمامی ریسک‌ها داشت. نتیجه‌گیری کلی: نتایج این تحقیق نشان داد که گردشگری طبیعت در استان آذربایجان غربی می‌تواند مزایای متعددی از جمله ایجاد اشتغال، بهبود معیشت محلی، کاهش فشار بر منابع طبیعی و کاهش مهاجرت روستاییان داشته باشد. بااین‌حال، چالش‌هایی نظیر هزینه‌های بالای زیرساختی، فشار بر خدمات عمومی و ریسک‌های مدیریتی نیز وجود دارد. مدیریت پایدار زنجیره ارزش گردشگری طبیعت نیازمند همکاری میان دولت، جوامع محلی و بخش خصوصی است. برای دستیابی به توسعه پایدار، پیشنهاد می‌شود که زیرساخت‌های گردشگری بهبود یابند، برنامه‌ریزی جامع و هدفمند اجرا شود و برندسازی مناسب برای جذب گردشگران بین‌المللی صورت گیرد. همچنین، توانمندسازی جوامع محلی و مشارکت فعال آنان در مدیریت منابع طبیعی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. نتایج این تحقیق می‌تواند به‌عنوان مبنایی برای تدوین سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه پایدار گردشگری طبیعت در مناطق مشابه مورداستفاده قرار گیرد. نتایج این مطالعه نشان داد که مدیریت پایدار زنجیره ارزش گردشگری طبیعت در استان آذربایجان غربی نیازمند هماهنگی بین دولت، جوامع محلی و بخش خصوصی است. پیشنهاد می‌شود با بهبود زیرساخت‌ها، برندسازی مقصد و نظارت بر توسعه گردشگری طبیعت، از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود. نتایج این تحقیق می‌تواند به برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای دستیابی به توسعه پایدار در این بخش کمک کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| توسعه پایدار؛ جنگل؛ دلفی؛ جوامع محلی | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 78 |
||