تعداد نشریات | 13 |
تعداد شمارهها | 150 |
تعداد مقالات | 1,491 |
تعداد مشاهده مقاله | 2,263,898 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,895,930 |
تحلیل نگرش ذینفعان جنگل نسبت به مدیریت مشارکتی در جنگلهای سردشت، زاگرس شمالی ایران | ||
پژوهش و توسعه جنگل | ||
دوره 9، شماره 4، اسفند 1402، صفحه 437-461 اصل مقاله (887.43 K) | ||
نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30466/jfrd.2023.54848.1686 | ||
نویسندگان | ||
فرشاد عبداللهی1؛ عباس بانج شفیعی* 2؛ هادی بیگی حیدرلو3؛ سید رستم موسوی میرکلا4 | ||
1دانشجوی دکتری جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران | ||
2استاد، گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران | ||
3استادیار، گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران | ||
4استادیار، گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران. | ||
چکیده | ||
مقدمه و هدف: تصمیمگیری متمرکز و از بالا به پایین بهطور فزایندهای برای پاسخگویی به مسائل و نیازهای حاکمیت منابع طبیعی در سطح محلی ناکافی شده است. از اینرو، شکست مدیریت دولتی جنگلها، دولتها و سازمانهای مربوطه را مجبور کرده است تا سیاستها و برنامههای خود را به مدیریت جنگلهای مشارکتی (مردم محور) تغییر دهند. رویکردهای مشارکتی برای مدیریت جنگل پس از شناخت محدودیت سیاستهای نظارتی جنگلها از رویکردهای بالا به پایین برای تصمیمگیری استفاده میکند. رویکردهای مشارکتی، طی دهههای اخیر مورد پذیرش دانشگاهیان، نهادها و دولتها بوده و با توجه به موقعیتهای مختلف از نظر تنوع جغرافیایی، شرایط اجتماعی - اقتصادی، ارزشهای فرهنگی، اعتقادات سنتی، نگرشهای کلی، سیاستهای اجرا شده و چارچوبهای خاص نهادی به طرق مختلفی عمل کرده است. این پژوهش با هدف بررسی نگرش ذینفعان جنگلهای شهرستان سردشت نسبت به مدیریت مشارکتی انجام شد. مواد و روشها: شهرستان سردشت در جنوب استان آذربایجان غربی بهعنوان منطقۀ مورد بررسی در این پژوهش انتخاب شد. روش پژوهش برحسب هدف کاربردی، از نظر ماهیتی اکتشافی و از حیث گردآوری دادهها، توصیفی - پیمایشی است که با استفاده از روش کیو (Q)، الگوهای ذهنی مختلف ذینفعان نسبت به مدیریت مشارکتی جنگلها بهدست آمد. در روششناسی Q برای بررسی ذهنیتدرونی افراد در شکلی سازمان یافته و از نظر آماری قابل تفسیر استفاده میشود. در این پژوهش روش کیو بهدلیل ماهیت ناهمگون موضوع و بهدلیل ارتباط دیدگاههای ذینفعان با توجه به نوع مدیریت جنگلهای شهرستان سردشت انتخاب شد. این فرآیند با گردآوری فضای گفتمان آغاز شد و با گردآوری دادههای پژوهش کیو یعنی مرتبسازی پایان یافت. جامعۀ آماری مورد بررسی این پژوهش، 29 نفر شامل تمام ذینفعان مرتبط با جنگلهای سردشت بود که از روستائیان و جنگلنشینان، کارشناسان ادارات منابع طبیعی و اساتید دانشگاه است. بر اساس کارتهای توزیعشده، 49 گزاره شناسایی و در مرحلۀ بعد توسط مشارکتکنندگان اولویتبندی شدند. یافتهها: با توجه به یافتههای پژوهش و تعداد و گروهبندیها، بین دامنۀ ایدهها و عقاید مشارکتکنندگان در خصوص مدیریت مشارکتی جنگل تفاوتها و مشابهتهایی مشاهده شد. با هدف بررسی کیو و معیار تفسیر پذیربودن عاملها یا گروهها، سه دستهبندی از ذهنیت و عقاید مشارکتکنندگان با مقدار همبستگى بالا بهدست آمد. سه الگوی ذهنی مختلف شامل حفاظت همراه با معیشت جایگزین، حفاظت مطلق، و مدیریت مشارکتی همراه با معیشت جایگزین در بین ذینفعان مختلف وجود دارد. ذهنیت اول نشاندهنده این موضوع است که افرادی که در این دسته قرار گرفتهاند به اهمیت موضوع حفاظت از جنگلها پی بردهاند ولی با توجه به اینکه معیشت بسیاری از خانوارها وابسته به جنگل است، خواهان ارتقای وضعیت معیشت با استفاده از راهکارهای دیگر مثل ایجاد شغلهای جایگزین هستند تا به جنگل آسیبی وارد نکنند و از طرف دیگر وضعیت معیشت آنها نیز بهبود نسبی پیدا کند. با توجه به ذهنیت ذینفعان در گروه دوم، ترکیب مناطق مدیریتی و حفاظتشده را راهی برای حفاظت از جنگلهای سردشت میدانند. این در صورتی است که مهمترین دلیل تخریب جنگلهای منطقه تبدیل و تغییر کاربری جنگلها و اراضی جنگلی به اراضی کشاورزی است و با این کار زمینه از بین رفتن تدریجی منابع طبیعی فراهم میشود. ذهنیت سوم در ذینفعان محلی، ترکیبی از مدیریت مشارکتی و معیشت جایگزین است. آنچه که در این ذهنیت شاخص و بارز بوده این است که ذینفعان تغییر سبک مدیریتی فعلی به مدیریت مشارکتی را قبول دارند، با این حال ابتدا باید در مورد آن بررسی کامل و جامعی انجام و تمامی جوانب آن سنجیده شود و در نهایت مدیریت مشارکتی بهعنوان تنها راه حل اصلی برای مدیریت منابع طبیعی پذیرفته شود. نتیجهگیری کلی: سهم قابل توجه پژوهش حاضر، الگوسازی از ذهنیت عاملها با رویکرد کیفی و ذهنی است که در این پژوهش دیدگاهها و ایدههای مشارکتکنندگان در حوزه مدیریت جنگلهای زاگرس در شهرستان سردشت مورد تأکید قرار گرفت. ادراک ذینفعان محلی یک عنصر کلیدی از یک فرآیند تصمیمگیری قوی است زیرا این ذینفعان بهطور مستقیم با ذخایر منابع طبیعی در تعامل هستند و آنها اولین استفاده کننده از منافع و همچنین چالشهای آن هستند. از اینرو، ذهنیت، ادراک و مشارکت آنها در مدیریت و سیاستها باید گنجانده شود. بر اساس نتایج نهایی میتوان چنین تفسیر کرد که ذینفعان محلی در سردشت از حفاظت از جنگلهای زاگرس حمایت میکنند. علاوه بر این، افزایش شغل و معیشت جایگزین و بهبود دسترسی به بازار میتواند نقش بزرگی در مدیریت پایدار منابع جنگلی از طریق افزایش مشارکت جوامع محلی در فرآیندهای تصمیمگیری ایفا کند. توجه به این تنوع دیدگاهها، نیاز به توسعه رویکردهای مدیریت منابع طبیعی فعال و انعطافپذیر را برجسته میکند. | ||
کلیدواژهها | ||
جنگلداری اجتماعی؛ حفاظت؛ جوامع محلی؛ روش کیو؛ معیشت جایگزین | ||
مراجع | ||
Ahmad, A.; Ahmad, S.; Nabi, G.; Liu, Q.-J.; Islam, N.; Luan, X., Trends in deforestation as a response to management regimes and policy intervention in the Hindu Kush Himalaya of Pakistan. Frontiers in Environmental Science 2022 10, 810806. Ahmadvand, M.; Mohammadi-Tamri, M., Rural People Attitude toward Participatory Forest Management: The Case of Forest Villages in Margon District, Boyer-Ahmad County. Iranian Agricultural Extension and Education Journal 2017 13 (1), 161-174. (In Persian) Ahmed, MU., Underlying causes of deforestation and forest degradation in Bangladesh. A report submitted to Global Forest Coalition (GFC), the Netherlands, 2008; p. 15–18. Akhtar-Danesh, N.; Baumann, A.; Cordingley, L., Q Methodology in Nursing Research. Western Journal of Nursing Research 2008 30 (6), 759. Amiri, T.; Banj Shafiei, A.; Erfanian, M.; Hosseinzadeh, O.; Beygi Heidarlou, H., Using forest fire experts’ opinions and GIS/remote sensing techniques in locating forest fire lookout towers. Applied Geomatics 2022 15 (1), 45-59. Arnold, J. M.; Pérez, M.R., Can non-timber forest products match tropical forest conservation and development objectives? Ecological Economics 2001 39 (3), 437-447. Bemelmans-Videc, M. L., Rist, R. C., & Vedung, E. O. (Eds.). (2011). Carrots, sticks, and sermons: Policy instruments and their evaluation (Vol. 1). Transaction Publishers, 2011; p 281. Beygi Heidarlou, H.; Banj Shafiei, A.; Erfanian, M.; Tayyebi, A.; Alijanpour, A., Armed conflict and land-use changes: Insights from Iraq-Iran war in Zagros forests. Forest Policy and Economics 2020a 118, 102246. Beygi Heidarlou, H.; Banj Shafiei, A.; Erfanian, M.; Tayyebi, A.; Alijanpour, A., Effects of preservation policy on land use changes in Iranian Northern Zagros forests. Land Use Policy 2019 81: 76-90. Beygi Heidarlou, H.; Banj Shafiei, A.; Erfanian, M.; Tayyebi, A.; Alijanpour, A., Land cover changes in northern Zagros forests (NW Iran) before and during implementation of energy policies. Journal of Sustainable Forestry 2020b 40 (3), 234-248. Beygi Heidarlou, H.; Banj Shafiei, A.; Nasiri, V.; Niţă, M.D.; Borz, S.A.; Lopez-Carr, D., Impact of Iran’s Forest Nationalization Law on forest cover changes over six decades: A case study of a Zagros sparse coppice oak forest. Sensors 2023 23 (2), 871. Beygi Heidarlou, H.; Banj Shafiei, A.; Tayyebi, A.; Borz, S.A., Evaluating the effect of ongoing conservation policies and forest cover changes in Iranian Zagros forests based on a Land Transformation Model: transition to forest or deforestation? Annals of Forest Research 2023a 66 (1), 79-97. Birendra, K.C.; Mohammod, A.J.; Inoue, M., Community forestry in Nepal’s Terai region: Local resource dependency and perception on institutional attributes. Environment and Natural Resources Research 2014 4 (4), 142-154. Brown, S.R., Q technique and method: new tools for social scientists. Beverly Hills, CA: Sage, 1986, p 57-76. Brown, S. R., The history and principles of Q methodology in psychology and the social sciences. Department of Political Science, Kent State University, Kent, OH, 1997, p. 120. Chakraborty, A.; Ghosh, A.; Sachdeva, K.; Joshi, P.K., Characterizing fragmentation trends of the Himalayan forests in the Kumaon region of Uttarakhand, India. Ecological Informatics 2017 38, 95-109. Chapman, R.; Tonts, M.; Plummer, P., Exploring perceptions of the impacts of resource development: A Q-methodology study. The Extractive Industries and Society 2015 2 (3), 540-551. Do, A.N.T.; Tran, H.D.; Ashley, M.; Nguyen, A.T., Monitoring landscape fragmentation and aboveground biomass estimation in Can Gio Mangrove Biosphere Reserve over the past 20 years. Ecological Informatics 2022 70, 101743. Forrester, J.; Cook, B.; Bracken, L.; Cinderby, S.; Donaldson, A., Combining participatory mapping with Q-methodology to map stakeholder perceptions of complex environmental problems. Applied Geography 2015 56, 199-208. Ghazanfari, H.; Namiranian, M.; Sobhani, H.; Mohajer, R.M., Traditional Forest Management and its Application to Encourage Public Participation for Sustainable Forest Management in the Northern Zagros Mountains of Kurdistan Province, Iran. Scandinavian Journal of Forest Research 2004 19, 65-71. Girma, G.; Melka, Y.; Haileslassie, A.; Mekuria, W., Participatory forest management for improving livelihood assets and mitigating forest degradation: Lesson drawn from the Central Rift Valley, Ethiopia. Current Research in Environmental Sustainability 2023 5, 100205. Gobeze, T., Bekele, M., Lemenih, M., & Kassa, H., Participatory forest management and its impacts on livelihoods and forest status: the case of Bonga forest in Ethiopia. International Forestry Review 2009 11 (3), 346-358. Gruber, J.S., Perspectives of effective and sustainable community-based natural resource management: an application of Q methodology to forest projects. Conservation and Society 2011 9 (2), 159-171. Hejazyan, M.; Lotfalian, M., The consequences of non-normative reduce the volume of wood harvested from forests in the north of Iran. Journal of Forest and Range 2015 105, 70-75. Hugé, J.; Velde, K.V.; Benitez-Capistros, F.; Japay, J.H.; Satyanarayana, B.; Ishak, M.N.; Quispe-Zuniga, M.; Lokman, B.H.M.; Sulong, I.; Koedam, N.; Dahdouh-Guebas, F., Mapping discourses using Q methodology in matang mangrove forest, Malaysia. Journal of Environmental Management 2016 183: 988-997. Islam, K.K.; Rahman, G.M.; Fujiwara, T.; Sato, N., People's participation in forest conservation and livelihoods improvement: experience from a forestry project in Bangladesh. International Journal of Biodiversity Science, Ecosystem Services & Management 2013 9 (1), 30-43. Khan, N.A.; Begum, S.A., Participation in social forestry re-examined: a case-study from Bangladesh. Development in Practice 1997 7 (3), 260-266. Martínez-Espinosa, C.; Wolfs, P.; Velde, K.V.; Satyanarayana, B.; Dahdouh-Guebas, F.; Hugé, J., Call for a collaborative management at Matang Mangrove Forest Reserve, Malaysia: An assessment from local stakeholders’ view point. Forest Ecology and Management 2020 458, 117741. Matiku, P.; Caleb, M.; Callistus, O., The impact of participatory forest management on local community livelihoods in the Arabuko-Sokoke forest, Kenya. Conservation and Society 2013 11 (2), 112-129. Nath, T.K.; Inoue, M., Impacts of participatory forestry on livelihoods of ethnic people: experience from Bangladesh. Society and Natural Resources 2010 23 (11), 1093-1107. Nijnik, A.; Nijnik, M.; Kopiy, S.; Zahvoyska, L.; Sarkki, S.; Kopiy, L.; Miller, D., Identifying and understanding attitudinal diversity on multi-functional changes in woodlands of the Ukrainian Carpathians. Climate Research 2017 73, 45–56. Okumu, B., Economic analysis of participatory forest management in Kenya. Thesis Presented for the Degree of Doctor of Philosophy in the School of Economics, University of Cape Town, 2017, p. 227. Potters, J.; Reeb, D.; Crollius, M.R., The progress of participatory forestry in Africa. Defining the way forward: sustainable livelihoods and sustainable forest management through participatory forestry, 2007, p. 69-79. Riggs, R.A.; Langston, J.D.; Margules, C.; Boedhihartono, A.K.; Lim, H.S.; Sari, D.A.; Sururi, Y.; Sayer, J., Governance challenges in an Eastern Indonesian Forest landscape. Sustainability 2018 10 (1): 169. Sabogal, C.; Guariguata, M.; Broadhead, J.; Lescuyer, G.; Savilaakso, S.; Essoungou, J.N.; Sist, P., Multiple-use forest management in the humid tropics: opportunities and challenges for sustainable forest management, FAO, 2013, p. 118. Savari, M.; Naghi Bayranvand, F., The Role of Social Capital on Self-Efficacy of Rural Women in Zagros Forest Conservation by Mediating Environmental Awareness. Environmental Education and Sustainable Development 2020 9 (1), 59-80. (In Persian) Shackleton, C.M.; Shackleton, S.E.; Buiten, E.; Bird, N., The importance of dry woodlands and forests in rural livelihoods and poverty alleviation in South Africa. Forest Policy and Economics 2007 9 (5), 558-577. Soe, K.T.; Yeo-Chang, Y., Livelihood dependency on non-timber forest products: Implications for REDD+. Forests 2019 10 (5), 427. Steelman, T.A., Maguire, L.A., Understanding participant perspectives: Q‐methodology in national forest management. Journal of policy analysis and management: the journal of the association for public policy analysis and management 1999 18 (3), 361-388. Tadesse, S.; Woldetsadik, M.; Senbeta, F., Effects of participatory forest management on livelihood assets in Gebradima forest, southwest Ethiopia. Forests, Trees and Livelihoods 2017 26 (4), 229-244. The Global Forest Goals Report, United Nations Department of Economic and Social Affairs, United Nations Forum on Forests Secretariat, 2021. Tong, X.; Brandt, M.; Yue, Y.; Ciais, P.; Rudbeck Jepsen, M.; Penuelas, J.; Wigneron, J.-P.; Xiao, X.; Song, X.-P.; Horion, S., Forest management in southern China generates short term extensive carbon sequestration. Nature Communications 2020 11, 129. Visser, M.; Moran, J.; Regan, E.; Gormally, M.; Skeffington, M.S., The Irish Agri-environment: How turlough users and non-users view converging EU agendas of Natura 2000 and CAP. Land Use Policy 2007 24 (2), 362-373. Zanoli, R.; Carlesi, L.; Danovaro, R.; Mandolesi, S.; Naspetti, S., Valuing unfamiliar Mediterranean deep-sea ecosystems using visual Q-methodology. Marine Policy 2015 61, 227-236. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 813 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 516 |