آمار
| تعداد نشریات | 14 |
| تعداد شمارهها | 181 |
| تعداد مقالات | 1,762 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,030,859 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,462,536 |
ارزیابی پیامدهای طرح خروج دام از جنگل در ایران: یک فراترکیب (مرور نظاممند و تحلیل مبتنی بر گراندد تئوری) | ||
| پژوهش و توسعه جنگل | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 دی 1404 | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30466/jfrd.2025.56573.1782 | ||
| نویسندگان | ||
| امین محمدی استادکلایه* 1؛ محمدرضا رحمانی راد2 | ||
| 1گنبدکاووس، خیام ۱۶، پلاک ۳۸ | ||
| 2محقق مستقل، دانش آموخته دکتری مدیریت مرتع | ||
| چکیده | ||
| مقدمه و هدف جنگلزدایی و تغییر کاربری اراضی جنگلی و مرتعی به سایر اشکال اکوسیستم به عنوان یک بحران جهانی مطرح است که بهویژه در طی قرن بیستم روند رو به رشد و نگران کنندهای داشته است. براساس مطالعات صورت گرفته 87 درصد ازعوامل تخریب در منابع طبیعی کشور، انسانی و تنها 13 درصد عوامل طبیعی میباشد، که از جمله مهمترین عوامل انسانی میتوان به چرای بیرویه و اثرات ناشی از تخریب توسط دامداران و جنگل نشینان در جنگلهای شمال کشور اشاره نمود. کاهش قابل ملاحظه وسعت جنگلها در ایران در دهههای گذشته، مدیریت زیست محیطی کشور را به اجرای اقدامات کنترلی در جهت جلوگیری از ادامه روند تخریب جنگل وا داشته است. از جمله این اقدامات اتخاذ سیاست خروج دام و دامدار از جنگل در شمال کشور و اسکان مجدد در سایر نواحی میباشد. بررسیهای به عمل آمده بیانگر آن است جابهجـایی روسـتاییان جنگلنشین و اسکان مجدد آنها در طرح فوقالذکر بـدون انجام مطالعـات دقیق و جامع، تبعـات مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و کالبدی را در پی داشته است. مواد و روش: در تحقیق حاضر بهمنظور بررسی اثرات اجرای طرح خروج دام بر جوامع مشمول طرح از روش فراترکیب (ترکیب مرور سیستماتیک و گراندد تئوری) استفاده شده است. اسـتراتژی جسـت و جـوی مقـالات بـه ایـن شـکل بـود کـه با اسـتفاده از کلیـد واژههـای"خروج دام"، "جنگلنشینان" و "ساماندهی دام"، بـه صـورت مجــزا و ترکیبــی بــا اســتفاده از اســتراتژیهــای ,OR, AND NOT جستجوی جامعی از طریق پنج پایگاه اینترنتی نمایه کننده مقـالات علمی شامل "انسانی"، "ایرانداک"، "مگیران"، نورمگز"، "سید" (پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی) و همچنین موتور جستجوی "گوگل اسکالر" انجام گرفت. معیـارهـای ورود شـامل کلیـه مقـالات پژوهشـی چـاپ شـده بـه زبـان فارسـی در بـازه زمانـی 1381 تـا 1401 بـود کـه از واژه طرح خروج دام در عنـوان اسـتفاده کـرده بودنـد. همچنیــن، معیارهــای خــروج شــامل خلاصــه مقـالات کنفرانــسهــا و مقـالات مـروری بـود. دلیـل انتخـاب ایـن بـازه زمانـی اسـتفاده از تحقیقـات جدیـد و بـروز بـود. مجمــوع 17 مقالـه از پایـگاههـای داخلـی در جسـتجوها یافـت شـد. ســپس معیارهــای ورود بــرای عناویــن مقـالات اعمــال گردیــد 10 مقالــه بخاطــر تکــراری بــودن و یا عدم انطباق مقاله با اهداف پژوهش حــذف شــدند. متـن کامـل هفت مقالـه باقـی مانـده برای رمزگذاری وارد نرمافزار مکس کیودا شـدند. با اجرای نظاموار پنج مرحله روش گراندد تئوری و با پیوند دادن کدها (کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی)، مدل مفهومی روش نظریه بنیانی تهیه شد. یافتهها: یکی از مهمترین پیامدهای اجرای طرح خروج دام از جنگل و اسکان مجدد در نواحی مورد مطالعه تبدیل شدن جامعه تولید کننده روستایی به جامعه مصرف کننده شهری میباشد. ترک مکان سکونت و اسکان در محل جدید سبب بدون استفاده ماندن و از دست رفتن امکانات تولیدی در روستا شده است. براساس نتایج تحقیق، از پیامدهای طرح خروج دام از جنگل و اسکان مجدد افزایش هزینههای زندگی میباشد. استقرار در مکان جدید در کنار الزامات زندگی شهری به ازدیاد هزینههای زندگی منجر شده است. همچنین جابهجایی روستاییان و یا ادغام و تجمیع روستاها با یکدیگر به تغییر سبک زندگی و در نتیجه کاهش روحیه قناعت در آنها منجر شده است. از جمله موارد مورد اشاره در مقالات، مشکلات اشتغال بهویژه اشتغال جوانان در روستاهای جابهجا شده میباشد. بهطور کلی جابهجایی روستاها تاثیر مثبتی در افزایش اشتغال نداشته است. عدم وجود زمینههای اشتغال در محیط پیرامون و عدم وجود تخصص کافی، جوانان به ناچار به مشاغل کارگری و بعضا کاذب روی آوردهاند. وجود ناسازگاری فضای زیست جدید با الگوی معیشت روستایی که در آن بستر زندگی و تولید در ارتباط تنگاتنگ با محیط پیرامون و طبیعتمیباشد از جمله پیامدهای جابهجایی سکونتگاههای روستایی است. نتایج تحقیق بیانگر وقوع تغییرات متنوع "ذهنی-عینی" در "زیست محیط" روستایی منطقه است. تغییرات مذکور در حوزه اقتصاد و معیشت روستاییان "افزایش هزینههای زندگی" و کاهش قناعت یعنی در اثر استقرار مکان جدید در کنار الزامات زندگی شهری و تغییر سبک زندگی بوده است. همچنین نبود امکانات ادامه فعالیتهای کشاورزی و دامداری در اثر از دست دادن امکانات تولید، از جامعه تولید کننده به یک جامعه مصرف کننده مبدل گشته و کاهش اشتغال و کاهش درآمد باعث گسترش اشتغال کاذب و ناپایدار و "دگرگونی در ساختار شغلی" و گسترش مشاغل خدماتی و کاهش مشاغل در بخش کشاورزی شده است. نتیجهگیری کلی: موضوع اسکان مجدد بسیار پیچیدهتر از صرفاً فراهم کردن مسکن جدید برای بازماندگان است. این امر مستلزم بازسازی شبکههای اجتماعی، وابستگیهای سیاسی و روشهای امرار معاش است. این ارتباطات عمیقاً در بافتهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و محیطی ریشه دوانده است. علاوه بر این، این پیوندها توسط نشانگرهای فرهنگی ملموس و ناملموس که به طور جداییناپذیری با مکانهای خاص مرتبط هستند، نمادین میشوند و تکرار آنها را در سکونتگاههای جدید دشوار میکنند. بازسازی این ارتباط حیاتی بین جامعه و مکان در یک محیط جدید، فرآیندی زمانبر و بسیار سخت است. | ||
| کلیدواژهها | ||
| خروج دام؛ اسکان مجدد؛ فراترکیب؛ گراندد تئوری؛ ایران | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 5 |
||