آمار
| تعداد نشریات | 14 |
| تعداد شمارهها | 181 |
| تعداد مقالات | 1,762 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,030,849 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,462,523 |
بررسی شاخص کیفیت خاک در رویشگاههای گونههای گازرخ (Moringa peregrina (Forssk.) Fiori) و چوج (Salvadora persica L.) در استان هرمزگان | ||
| پژوهش و توسعه جنگل | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 دی 1404 | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30466/jfrd.2025.56492.1777 | ||
| نویسندگان | ||
| طاهره علی زاده* 1؛ محمد متینی زاده1؛ الهام نوری1؛ سید موسی صادقی1؛ امید شایانی2 | ||
| 1بخش تحقیقات جنگل، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران. | ||
| 2بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان هرمزگان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، بندرعباس، ایران. | ||
| چکیده | ||
| مقدمه و هدف: جنگلهای طبیعی جنوب ایران، یکی از موهبتهای خدادادی هستند که از میلیونها سال قبل با محیط طبیعی و سخت و شکننده جنوب ایران سازگار شدند. کیفیت و سلامت خاک از عوامل مهم در پایداری بومسازگان جنگل بهشمار میرود. حضور گونههای مختلف میتواند ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک یک رویشگاه را تحت تأثیر قرار دهد و در نهایت تولید و کیفیت بومسازگانهای جنگلی را افزایش و یا کاهش دهد. همچنین شناسایی عناصر تشکیل-دهنده جنگل، مانند تاجپوشش و نقش آن در حفظ و بقای جنگل، اصولیترین راه مدیریت بهینه جنگلها است، زیرا مواد غذایی و فعالیتهای ریززندههای خاک بهویژه در بومسازگانهای خشک و نیمهخشک در زیر تاج پوششها تجمع یافتند و این اثرات نیز با اندازه و وسعت تاج ارتباط دارد و موجب تغییر در ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک میگردد. تاکنون پژوهشی در مورد بررسی ویژگیهای مختلف خاک در زیر و بیرون تاج گونههای گازرخ و چوج و همچنین تعیین شاخص کیفیت خاک این دو گونه بومی و ارزشمند در رویشگاهشان در جنگلهای صحارا- سندی صورت نگرفته است. بنابراین در این پژوهش سعی شد تا با شناخت بهتر تأثیر این گونههای درختی بر خاک و علل ایجاد تغییرات در خاک رویشگاهشان، یک دیدگاه کلی و جامع از اثر گونههای مختلف جنگلی بر بومسازگان و مدیریت بهینه آنها برای مدیران و برنامهریزان ایجاد شود. مواد و روشها: برای انجام این تحقیق دو قطعهنمونه به مساحت یک هکتار (100 × 100 متر) در رویشگاههای گازرخ (Moringa peregrina (Forssk.) Fiori) در بشاگرد و چوج (Salvadora persica L.) در بندرعباس انتخاب شدند. در بشاگرد از میان درختان گازرخ، 15 درخت بهطور تصادفی انتخاب شدند. نمونهبرداری خاک از عمق صفر تا 15 سانتی-متری در زیر تاج درختان (در فاصله میان تنه تا لبه انتهایی تاج) و در بیرون تاج (شاهد) (در محلی که گیاه وجود نداشته باشد) در جهت شرق درختان انجام شد. برای بهدست آوردن یک نمونه خاک ترکیبی از زیر و بیرون تاج درختان گازرخ، نمونههای خاک برداشتشده از زیر و بیرون تاج هر سه درخت (بهطور تصادفی) بهخوبی با یکدیگر مخلوط و به یک نمونه ترکیبی تبدیل شد تا در نهایت پنج نمونه ترکیبی خاک از زیر تاج و پنج نمونه ترکیبی خاک از بیرون تاج درختان گازرخ بهدست آمد. در بندرعباس نیز از میان درختان چوج، 15 درخت بهطور تصادفی انتخاب شدند و نمونهبرداری از خاک، در زیر و بیرون تاج چوج، همانند رویشگاه قبلی تکرار شد، بهطوریکه پنج نمونه ترکیبی خاک از زیر تاج و پنج نمونه ترکیبی خاک از بیرون تاج درختان چوج بهدستآمد. نمونههای خاک از الک 2 میلیمتر عبور داده شدند و به دو بخش تقسیم شدند. یک بخش برای اندازهگیری فعالیت میکروبی خاک در دمای 20- درجه سانتیگراد نگهداری و بخش دیگر برای اندازهگیری ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک، هوا خشک و در دمای محیط نگهداری شدند. با استفاده از روشهای استاندارد ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک در نمونههای جمعآوریشده اندازهگیری شدند. سپس با آزمون شاپیرو- ویلک نرمالبودن متغیرها تأیید و مقایسه موقعیتهای زیر و بیرون تاج دادههای نرمال دو گونه گازرخ و چوج با آزمون تیمستقل و دادههای غیرنرمال با آزمون ناپارامتری منویتنییو انجام شد. در نهایت از ارزیابی تمام ویژگی-های اندازهگیریشده شاخص کیفیت خاک بهدست آمد و مانند روش بالا تجزیه و تحلیل شد. یافتهها: نتایج این پژوهش نشان داد که در زیر تاج گونه گازرخ نسبت به بیرون تاج، مقادیر هدایت الکتریکی (11/2 دسی-زیمنس بر متر)، کربن آلی (89/0 درصد)، نیتروژن کل (089/0 درصد)، فسفر قابل جذب (94/12 میلیگرم در کیلوگرم)، کلسیم قابل جذب (89/347 میلیگرم در کیلوگرم)، منیزیم قابل جذب (04/33 میلیگرم در کیلوگرم) و پتانسیل نیتریفیکاسیون (07/97 میکروگرم نیتروژن نیتریتی آزاد شده در هر گرم خاک خشک در 5 ساعت) و در بیرون تاج گونه گازرخ نسبت به زیر تاج، مقدار اسیدیته خاک (92/7) اختلاف معنیدار داشتند. در زیر تاج گونههای گازرخ و چوج نسبت به بیرون تاجشان بهترتیب مقادیر پتاسیم قابل جذب (09/843 و 64/289 میلیگرم در کیلوگرم)، منگنز قابل جذب (7/5 و 06/4 میلیگرم در کیلوگرم)، تنفس پایه (73/1 و 74/0 میلیگرم دیاکسید کربن در هر گرم خاک خشک در 24 ساعت) اختلاف معنیدار داشتند. تنفس برانگیخته میکروبی در زیر تاج گونه گازرخ با مقدار (44/11) و در گونه چوج در بیرون تاج با مقدار (62/6) (میلیگرم دیاکسید کربن در صد گرم خاک خشک در ساعت) اختلاف معنیدار نشان داد. شاخص کیفیت خاک با مقدار (7) فقط در زیر تاج گونه گازرخ در بشاگرد اختلاف معنیدار نشان داد. نتیجهگیری کلی: براساس یافتههای این پژوهش، هر دو گونه در رویشگاههای خود تغییراتی در ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک و نیز شاخص کیفیت خاک ایجاد کردند. این یافتهها تأکید میکنند که گونههای غالب هر رویشگاه بازتابی از برهمکنش پیچیده عوامل زیستی و غیرزیستی هستند و خاک بهعنوان یکی از مهمترین عوامل محیطی نقش کلیدی در توسعه و پایداری پوشش گیاهی ایفا میکند. بنابراین با توجه به اهمیت پایش مداوم خاک، رصد تغییرات ویژگیهای خاک در بازههای زمانی مختلف و انجام مطالعات دورهای میتواند امکان ارزیابی دقیقتر روند تغییرات و ارائه اطلاعات قابل اتکا برای مدیریت و حفاظت علمی جنگلهای صحارا- سندی را فراهم کند. | ||
| کلیدواژهها | ||
| واژههای کلیدی: بشاگرد؛ بندرعباس؛ صحارا- سندی؛ ویژگیهای فیزیکی؛ شیمیایی و زیستی خاک | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3 |
||