آمار
| تعداد نشریات | 14 |
| تعداد شمارهها | 181 |
| تعداد مقالات | 1,762 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,030,849 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,462,523 |
تهیه جداول حجم برای صنوبر تبریزی (Populus nigra L.) بهروش غیرمخرب در استان آذربایجان غربی | ||
| پژوهش و توسعه جنگل | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 دی 1404 | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30466/jfrd.2025.56475.1778 | ||
| نویسندگان | ||
| رضا اخوان1؛ مجید پاتو* 2؛ محمد حسین صادق زاده حلاج3؛ جلال هناره4 | ||
| 1دانشیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران | ||
| 2استاد یار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل ها ومراتع ، مرکز تحقیقات آموزش وترویج کشاورزی ومنابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات | ||
| 3کارشناس ارشد پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران | ||
| 4استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات، | ||
| چکیده | ||
| مقدمه و هدف: در ایران با توجه به سیاستهای حفاظتی اخیر و نیاز به چوب صنعتی و محدودیت واردات، توجه به توسعه زراعت چوب با درختان صنوبر افزایش یافته است. با توجه به این موضوع، توسعه ابزارهای علمی برای مدیریت دقیق صنوبرکاریها به امری ضروری تبدیل شده است. جداول حجم، بهعنوان یکی از این ابزارهای کلیدی، امکان برنامهریزی اقتصادی و بهینهسازی بهرهبرداری را فراهم میکنند. برای توسعه این جداول، استفاده از روشهای غیرمخرب که امکان برآورد حجم را بدون آسیب به درختان فراهم میکنند، اهمیت بسیاری دارد. در شرایطی که استان آذربایجان غربی سومین استان کشور از نظر سطح زیر کشت صنوبر است و بهدلیل ویژگیهای اقلیمی و خاکی مناسب، یکی از مناطق برجسته برای زراعت چوب با گونههای صنوبر در ایران محسوب میشود، فقدان مدلهای حجمی دقیق مبتنی بر دادههای غیرمخرب، خلایی جدی در فرآیند تصمیمسازی، پیشبینی بهرهبرداری و ارزیابی عملکرد کمی زراعت چوب ایجاد کرده است. از اینرو، انجام این پژوهش با هدف تهیه جداول حجم برای صنوبر سیاه، گونه تبریزی (Populus nigra L.) پاسخی مستقیم به یک خلأ پژوهشی مشخص و ضرورتی آشکار برای بهبود مدیریت علمی، اقتصادی و اکولوژیکی زراعت چوب در این منطقه است. همچنین این پژوهش میتواند ابزارهای علمی لازم برای بهینهسازی بهرهبرداری، کاهش هزینهها و تقویت پایداری زیستمحیطی را فراهم کرده و نتایج آن بهعنوان مبنایی برای سیاستگذاریهای منطقهای و ملی در زمینه زراعت چوب مورد استفاده قرار گیرد تا به کاهش وابستگی به منابع خارجی و تقویت خودکفایی در تولید چوب یاری رساند. مواد و روشها: استان آذربایجان غربی، واقع در شمال غرب ایران، بهدلیل ویژگیهای اقلیمی و خاکی مناسب، یکی از مناطق برجسته برای زراعت چوب با گونههای صنوبر در ایران محسوب میشود. در این پژوهش، ابتدا با عملیات میدانی، تودههای عمده صنوبرکاری با گونه تبریزی در سطح استان آذربایجان غربی شناسایی شدند. سپس در پنج توده صنوبرکاری مختلف با این گونه در شهرستانهای شاهیندژ، ارومیه و خوی در مجموع 57 اصله درخت انتخاب شدند. بهمنظور انتخاب درختان نمونه برای تهیه جداول حجم از روش نمونهبرداری طبقهای-تصادفی (Stratified random sampling) براساس طبقات قطری استفاده شد و طبقات قطری نیز از ۱۰ تا ۳۰ سانتیمتر در نظر گرفته شد. در هر طبقه قطری، پنج درخت از پنج توده مختلف بهصورت تصادفی انتخاب و قطر برابرسینه و ارتفاع کل آنها اندازهگیری شد. همچنین قطر در ارتفاعات مختلف تنه درختان منتخب (ابتدا و انتهای قطعات دو متری) تا قطر حداقل پنج سانتیمتر با استفاده از دستگاه لیزری لایکا مدل D810 بهصورت سرپا ثبت شد. حجم واقعی تنه درختان صنوبر با بهرهگیری از رابطه اسمالیان برای قطعات دو متری بهدست آمد و براساس آنها حجم واقعی کل تنه هر درخت صنوبر منتخب محاسبه شد. بهمنظور ارزیابی صحت اندازهگیری قطر درختان با استفاده از دستگاه لایکا از تعداد ۱۳ اصله درخت صنوبر که از قبل برای قطع برنامهریزی شده بودند، استفاده شد. بهطوری که قطر این درختان در ارتفاعات مختلف تنه قبل و پس از قطع بهترتیب با استفاده از دستگاه لایکا و کالیپر اندازهگیری و با استفاده از آزمون تی جفتی مقایسه شدند. سپس برای تهیه جداول حجم، دادههای قطر، ارتفاع و حجم تنه درختان نمونه با استفاده از مدلهای رگرسیونی غیرخطی تحلیل شدند. برای این منظور از تعداد 7 مدل یکعامله (فقط براساس قطر برابرسینه) و 9 مدل دوعامله (براساس قطر برابرسینه و ارتفاع کل) بهترتیب برای برازش دادههای قطر با حجم واقعی تنه و قطر و ارتفاع با حجم واقعی تنه درختان استفاده شد. سپس از شاخصهای کارایی آکائیکه (AIC)، جذر میانگین مربعات خطای مدل (RMSE)، میانگین خطای مطلق مدل (MAE)، ضریب کارایی نشساتکلیف (NSE) و شاخص ویلموث (WI) برای ارزیابی عملکرد مدلها و در نهایت انتخاب بهترین مدل استفاده شد. یافتهها: براساس نتایج، میانگین قطر در ارتفاع برابرسینه 57 درخت منتخب برابر 9/19 سانتیمتر، میانگین ارتفاع کل 9/17 متر و میانگین حجم واقعی تنه آنها 29/0 مترمکعب بود. نتایج آزمون تی جفتی نشان داد که تفاوت بین مقادیر اندازهگیری شده قطرهای متناظر بین دو دستگاه کالیپر و لایکا معنیدار نیست، بهعبارت دیگر دو دستگاه برای اندازهگیری قطر یکسان عمل میکنند. نتایج مربوط به رتبهبندی مدلهای مورد استفاده برای تهیه جداول حجم یکعامله و دوعامله برای گونه تبریزی با استفاده از معیارهای در نظر گرفته شده نشان داد که در بین مدلهای یکعامله، مدل Hohenadl_Krenn و در بین مدلهای دوعامله، مدل Takata بهترین مدل است که بهترتیب از آنها برای تهیه جداول حجم یکعامله و دوعامله استفاده شد. نتیجهگیری کلی: این پژوهش نشان داد که روشهای غیرمخرب با حفظ سلامت درختان و جلوگیری از قطع غیرضروری، ابزاری کارآمد برای جمعآوری دقیق مشخصههای لازم بهمنظور برآورد حجم هستند. این رویکرد ضمن کاهش هزینهها و زمان آماربرداری، امکان پایش مستمر و مدیریت بهینه صنوبرکاریها را فراهم میآورد. با توجه به اینکه استان آذربایجان غربی ظرفیت زیادی برای زراعت چوب صنوبر دارد، دسترسی به جداول دقیق حجم برای برنامهریزیهای مدیریتی و اقتصادی بسیار حیاتی است. در نهایت میتوان بیان کرد که این پژوهش با ارائه جداول حجم دقیق و تأکید بر روشهای غیرمخرب، گام مهمی در راستای مدیریت پایدار صنوبرکاریها در استان آذربایجان غربی برداشته و امید است که نتایج این تحقیق، مبنایی برای تصمیمگیریهای آگاهانه و راهبردی در زمینه توسعه زراعت چوب در این استان باشد تا به تحقق اهداف توسعه پایدار منابع طبیعی کمک کند. | ||
| کلیدواژهها | ||
| حجم سرپا؛ طبقات قطری؛ صنوبر سیاه؛ مدل Hohenadl_Krenn؛ مدل Takata | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 4 |
||