آمار
| تعداد نشریات | 14 |
| تعداد شمارهها | 181 |
| تعداد مقالات | 1,762 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,030,849 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,462,523 |
ارزیابی پایداری بومسازگان جنگل حوزه آبخیز ملکشاهی با تأکید بر شاخصهای بومشناختی و مدیریتی | ||
| پژوهش و توسعه جنگل | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 دی 1404 | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30466/jfrd.2025.56388.1769 | ||
| نویسندگان | ||
| زینب اکبری1؛ علی طالبی* 2؛ محمدرضا اختصاصی1؛ احسان فتحی1 | ||
| 1گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و کویر شناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران | ||
| 2استاد،گروه مرتع و آبخیزداری،دانشکده منابع طبیعی و کویر شناسی،دانشگاه یزد، یزد، ایران | ||
| چکیده | ||
| مقدمه و هدف: جنگلها از مهمترین منبع منابعطبیعی بهشمار میآیند که حدود 30 درصد سطح زمین را پوشاندهاند. اگرچه جنگلها جز منابع تجدیدشونده بهشمار میروند ولی تحتتاثیر آشفتگیهایی از قبیل تغییر کاربری، آتشسوزی و غیره قرار میگیرند. علاوه براین، در چند دهه گذشته، حضور دامداران و ساکنان جنگل از مهمترین چالشها برای تخریب جنگل بودهاست. بههمین دلیل بررسی پایداری جنگلها به منظور حفظ، احیا و استفاده درست از آنها مهم میباشد. حوزه آبخیز ملکشاهی در استان ایلام، یکی از مناطق جنگلی مهم در زاگرس است که در سالهای اخیر با کاهش مساحت جنگل، کاهش تنوع زیستی و افزایش تخریب روبهرو بوده است. هدف این پژوهش، ارزیابی پایداری جنگلهای این حوضه بر اساس روش سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری ایران است تا بتوان راهکارهای مدیریتی مناسب برای حفظ و احیای آن ارائه داد. مواد و روشها: این دستورالعمل یکی از جامعترین روشهای ملی برای سنجش وضعیت پایداری بومسازگانهای جنگلی به شمار میرود که بر پایه اصول اکولوژیکی و مدیریتی تدوین شده است. در این روش شش معیار اصلی شامل گستره منابع جنگلی، تنوع زیستی، سلامتی، شادابی و جامعیت، کارکردهای تولیدی منابع جنگلی، کارکردهای حفاظتی و محیطزیستی، و کارکردهای اجتماعی و اقتصادی مورد بررسی قرار میگیرد. هر یک از این معیارها دارای مجموعهای از زیرشاخصها، شاخصها و متغیرهای سنجش هستند که در مجموع 22 شاخص و 83 متغیر را شامل میشوند. برای هر متغیر بر اساس وضعیت موجود منطقه امتیازدهی صورت گرفته و در نهایت با میانگینگیری وزنی، امتیاز نهایی هر معیار و سپس سطح کلی پایداری بومسازگان جنگل محاسبه و طبقهبندی میشود. همچنین بهمنظور تکمیل تحلیل و درک دقیقتر روند تغییرات محیطی، تصاویر ماهوارهای لندست 7 مربوط به سالهای 1390 و لندست 8 مربوط به سال 1400 نیز مورد استفاده قرار گرفت. یافتهها: بر اساس نتایج این پژوهش امتیاز نهایی بومسازگان جنگل در حوزه آبخیز ملکشاهی 55 بهدست آمد که طبق ارزیابیهای انجام شده، پایداری منطقه در طبقه متوسط قرار میگیرد. عوامل مختلفی در کاهش پایداری اکوسیستم جنگلی در این منطقه نقش داشتند. محدودیت اراضی کشاورزی بهویژه در مناطق کوهستانی و تقاضای زیاد برای زمینهای زراعی، منجر به گسترش فعالیتهای کشاورزی در مناطق جنگلی و در نتیجه تخریب جنگلها شده است. این تخریب جنگلها به کاهش تنوع زیستی، کاهش کیفیت خاک و مشکلات زیستمحیطی نظیر کاهش ظرفیت جذب آب و افزایش ریزگردها منجر شده است. نتایج تحلیل تغییرات کاربری اراضی در بازه زمانی 1390 تا 1400 نیز نشان میدهد که در این مدت، سطح جنگلها از 6266 هکتار در سال 1390 به 5364 هکتار در سال 1400 کاهش یافته است در مقابل، اراضی کشاورزی از 2527 هکتار در سال 1390 به 2557 هکتار در سال 1400 افزایش یافته است، همچنین، اراضی مرتعی نیز با افزایش 2 درصدی به 1331 هکتار در سال 1400 رسیدهاند. نتیجهگیری کلی: یافته های این پژوهش بیانگر روند تخریب جنگلها و تغییرات ناپایدار در کاربری اراضی منطقه میباشد. برای مقابله با این روند و ارتقای سطح پایداری، اتخاذ راهبردهای مدیریتی تلفیقی ضروری است. از راهکارهای پیشنهادی میتوان به افزایش مشارکت جوامع محلی در حفاظت و بهرهبرداری پایدار از منابع جنگلی، استقرار نظام حکمرانی مطلوب در مدیریت منابع طبیعی و ارتقای تابآوری اکولوژیکی از طریق احیای پوشش گیاهی و کنترل بهرهبرداریهای مخرب اشاره کرد. همچنین، اجرای برنامههای معیشتی جایگزین مانند توسعه زنبورداری، کشت گیاهان دارویی، گسترش صنایعدستی و استفاده از ظرفیتهای گردشگری پایدار، میتواند ضمن کاهش فشار بر منابع جنگلی، به بهبود وضعیت اقتصادی–اجتماعی ساکنان و افزایش پایداری اکوسیستمهای جنگلی منجر شود. در مجموع، یافتههای این پژوهش بر ضرورت تلفیق رویکردهای اکولوژیکی و مدیریتی در برنامهریزی و سیاستگذاری منابع طبیعی تأکید دارد. | ||
| کلیدواژهها | ||
| حفاظت از منابع طبیعی؛ سلامت اکوسیستم؛ تغییر کاربری اراضی؛ تنوع زیستی | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3 |
||