آمار
| تعداد نشریات | 14 |
| تعداد شمارهها | 180 |
| تعداد مقالات | 1,750 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,974,469 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,423,006 |
پیشبینی پراکنش بالقوه گونه بلوط دارمازو (Quercus infectoria Oliv.) در جنگلهای زاگرس تحت سناریوهای تغییر اقلیم | ||
| پژوهش و توسعه جنگل | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 25 آذر 1404 | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30466/jfrd.2025.56374.1765 | ||
| نویسندگان | ||
| مهدی حیدری* ؛ علیرضا دوستی1؛ سید جلیل علوی2؛ رضا امیدی پور3؛ هومن لطیفی4 | ||
| 1دانشجوی دکتری گروه علوم جنگل، دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام، ایلام، ایران | ||
| 2دانشیار، گروه علوم و مهندسی جنگل، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران | ||
| 3استادیار، گروه گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران | ||
| 4دانشیار گروه ﻓﺘﻮگراﻣﺘﺮی وﺳﻨﺠﺶازدور، دانشکده ﻣﻬﻨﺪسیﻧﻘﺸﻪﺑﺮداری، داﻧﺸگﺎه ﺻﻨﻌﺘیﺧﻮاﺟﻪﻧﺼﯿﺮاﻟﺪﯾﻦﻃﻮسی، ﺗﻬﺮان، | ||
| چکیده | ||
| مقدمه و هدف: جنگلهای زاگرس به عنوان یکی از مهمترین و در عین حال آسیبپذیرترین اکوسیستمهای ایران، نقش حیاتی در حفظ تنوع زیستی، تنظیم چرخه آب و خاک، و تأمین معیشت جوامع محلی دارند. این جنگلها که عمدتاً از گونههای مختلف بلوط تشکیل شدهاند، در چند دهه اخیر با تهدیدات فزایندهای از جمله تغییرات اقلیمی، خشکسالیهای مکرر و فعالیتهای انسانی مانند جنگلزدایی و چرای بیرویه دام مواجه بودهاند. در میان گونههای بلوط زاگرس، بلوط دارمازو (Quercus infectoria) به دلیل ارزش اکولوژیکی بالا و کاربردهای اقتصادی در تولید مازو (منبع تانن برای صنایع دارویی و آرایشی) از اهمیت ویژهای برخوردار است. مطالعات اخیر نشان میدهند که تغییرات الگوی بارش و افزایش دمای ناشی از تغییر اقلیم، منجر به پدیده "زوال بلوط" در منطقه زاگرس شده است. این پژوهش با دو هدف اصلی 1) پیشبینی تغییرات پراکنش بالقوه بلوط دارمازو تحت سناریوهای مختلف تغییر اقلیم (برای سالهای ۲۰۵۰ و ۲۰۷۰) با استفاده از دو مدل پراکنش گونه حداکثر آنتروپی (MaxEnt) و جنگل تصادفی (RF)، و 2) مقایسه عملکرد این دو مدل در پیشبینی پراکنش گونه و شناسایی متغیرهای محیطی مؤثر طراحی و اجرا شد. مواد و روشها: منطقه مورد مطالعه، ناحیه بومشناختی زاگرس است که گسترهای شامل بخشهایی از غرب ایران، شمال عراق و جنوب شرقی ترکیه را پوشش میدهد. این ناحیه با ویژگیهای توپوگرافیک متنوع شامل رشتهکوههای مرتفع، درههای عمیق و دشتهای مرتفع شناخته میشود. آبوهوای منطقه بیشتر از نوع مدیترانهای با زمستانهای سرد و پربرف و تابستانهای گرم و خشک است. میانگین بارش سالانه بین ۴۰۰ تا ۸۰۰ میلیمتر متغیر است. این شرایط اقلیمی و توپوگرافی متنوع، بستری بهینه برای شکلگیری جنگلهای بلوط فراهم آورده که گونه دارمازو یکی از اجزای اصلی آن است. برای مدلسازی پراکنش گونه، از ۲۴۶ نقطه حضور و ۲۹ متغیر محیطی در چهار گروه اقلیمی، توپوگرافی، خاکشناسی و پوشش اراضی استفاده شد. دادههای اقلیمی آینده از مدل گردش عمومی جو MIROC6 برای دو سناریوی اقلیمی SSP2-4.5 (میانی) و SSP5-8.5 (بدبینانه) برای دو دوره زمانی ۲۰۵۰ و ۲۰۷۰ استخراج شد. پس از حذف متغیرهای همخط، مدلسازی با دو الگوریتم MaxEnt و RF انجام شد. عملکرد مدلها با استفاده از شاخصهای آماری سطح زیر منحنی ROC، آماره مهارت واقعی (TSS) و آماره کاپا ارزیابی گردید. یافتهها: نتایج ارزیابی نشان داد که هر دو الگوریتم از دقت بالایی برخوردار هستند. مدل جنگل تصادفی با کسب نمره کامل (0.86,TSS=0.96ROC=) عملکردی بینقص و مدل MaxEnt با (0.72,TSS=0.88ROC=) عملکردی عالی داشت. تحلیل اهمیت متغیرها نشان داد که در مدل MaxEnt، فصلی بودن بارش (Bio15) و بارش سالانه (Bio12) بیشترین تأثیر را داشتند، در حالی که در مدل RF، بارش سالانه (Bio12)، کربن آلی خاک و فصلی بودن بارش (Bio15) مهمترین عوامل بودند. پیشبینیها تحت سناریوی بدبینانه SSP5-8.5 نتایج نگرانکنندهای را نشان داد؛ به طوری که تا سال ۲۰۷۰، مدل RF کاهش ۹۴.۳ درصدی و مدل MaxEnt کاهش ۷۴.۵ درصدی مساحت زیستگاه مناسب را پیشبینی کردند. همچنین، محدوده ارتفاعی بهینه گونه از ۱۱۰۰-۱۸۰۰ متر فعلی به ۱۵۰۰-۲۵۰۰ متر جابجا خواهد شد که منجر به تشکیل لکههای کوچک و ایزوله از جمعیتهای این گونه در ارتفاعات بالاتر خواهد شد. نتیجهگیری: یافتههای این مطالعه به وضوح نشان میدهد که گونه بلوط دارمازو با تهدید جدی ناشی از تغییرات اقلیمی روبرو است. کاهش شدید مساحت زیستگاه و جابجایی اجباری به ارتفاعات بالاتر، بقای این گونه را در معرض خطر قرار داده است. این نتایج بر اهمیت فوری اتخاذ راهبردهای مدیریتی و حفاظتی از جمله شناسایی و حفاظت از پناهگاههای اقلیمی، اجرای برنامههای احیای تطبیقی، کنترل فعالیتهای انسانی مخرب و ایجاد بانک ژن تأکید دارد. | ||
| کلیدواژهها | ||
| تغییر اقلیم؛ مدلسازی؛ جنگل تصادفی؛ پراکنش گونهای؛ متغیرهای محیطی | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 5 |
||