آمار
| تعداد نشریات | 14 |
| تعداد شماره‌ها | 172 |
| تعداد مقالات | 1,678 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,762,754 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,238,529 |
بررسی اثرات زیرکشندگی و فراسنجه‌های زیستی حشره‌کش‌های گیاهی ماترین و نیمارین روی پروانه جوانه خوار بلوط Tortrix viridana L. | ||
| پژوهش و توسعه جنگل | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 مهر 1404 | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30466/jfrd.2025.56293.1760 | ||
| نویسندگان | ||
| سمانه اکبری1؛ شهرام آرمیده* 2؛ مهدیه موسوی3 | ||
| 1Plant Protection Departement, Agriculture Faculty, Urmia University, Urmia, Iran. | ||
| 2گروه گیاه پزشکی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه | ||
| 3دانشگاه ارومیه | ||
| چکیده | ||
| مقدمه و هدف : درختان بلوط به‌عنوان گونه‌های کلیدی در جنگل‌های زاگرس، نقش مهمی در پایداری زیست‌محیطی، حفاظت خاک و تنوع زیستی ایفا می‌کنند. با این حال، سلامت این اکوسیستم‌ها به‌شدت تحت تأثیر آفات قرار دارد. یکی از مهم‌ترین آفات جنگل‌های بلوط، پروانه جوانه‌خوار بلوط Tortrix viridana L. است که با تغذیه از جوانه‌های رویشی و زایشی، غنچه‌ها و برگ‌های جوان، موجب بی‌برگی شدید، اختلال در فتوسنتز و کاهش زادآوری درختان می‌شود. این گونه تک‌نسلی است. برای کنترل این آفت، استفاده از حشره‌کش‌های گیاهی همچون نیمارین که از بذر درخت نیم Azadirachta indica A. Juss و ماترین که از ریشه گیاه تلخ‌بیان Sophora flavescens Ait. استخراج‌شده، به‌عنوان جایگزینی ایمن و زیست‌سازگار مورد توجه قرار گرفته است. این ترکیبات نه‌تنها دارای اثرات کشنده، بلکه دارای اثرات زیرکشنده همچون کاهش باروری، اختلال در رشد و بازدارندگی تغذیه هستند. اثرات قوی ماترین و نیمارین در مطالعات متعدد به اثبات رسیده است، در حالی که داده‌ای مستقیم برای T. viridana تا کنون گزارش نشده است. مواد و روشها: برای این پژوهش لاروهای سن سوم T. viridana از جنگل‌های بلوط پیرانشهر واقع در استان آذربایجان غربی جمع‌آوری و برای زیست‌سنجی به آزمایشگاه منتقل شدند. برای تغذیه از برگ‌های تازه درخت بلوط دارمازو Quercus infectoria G. Olivier. استفاده گردید. ابتدا آزمایش‌های مقدماتی برای تعیین دامنه غلظتی دو حشره‌کش گیاهی ماترین و نیمارین مؤثر انجام شد و سپس پنج غلظت برای هر ترکیب به‌همراه شاهد در نظر گرفته شد. برگ‌های بلوط با غلظتهای حشره‌کش‌ها به مدت 5 ثانیه غوطه‌ور شدند و پس از خشک شدن درون پتری‌دیش‌های که درب آنها با توری ارگانزا پوشیده شده بود لاروها به روی برگها منتقل شدند. آزمایش در شرایط کنترل‌شده دمایی (۲۵±۲ درجه سلسیوس و ٪۶۵±۵ رطوبت نسبی) اجرا شد. پس از ۴۸ ساعت، مرگ‌ومیر لاروها با روش سوزن داغ بررسی گردید. برای بررسی اثرات زیرکشندگی، لاروهای سن سوم با غلظت LC20 حشره‌کش‌های گیاهی ماترین و نیمارین تیمار شده و پس از ۲۴ ساعت به برگ‌های تیمار نشده منتقل شدند و پارامترهای زیستی مانند طول عمر، بقاء، نرخ شفیره‌شدگی، زادآوری و باروری روزانه تا زمان مرگ ثبت شد. جهت تجزیه داده‌ها از نرم‌افزارهای SPSS برای تحلیل پروبیت، Twosex-MSChart برای جدول زندگی دو جنسی و SigmaPlot برای ترسیم نمودارها استفاده شد. فراسنجه‌های جدول زندگی با روش بوت‌استرپ مقایسه و تحلیل شدند. یافتهها: شاخص کشندگیLC₅₀ وزیرکشندگی LC₂₀ حشره‌کش‌های گیاهی ماترین و نیمارین روی لاروهای سن سوم پروانه جوانه‌خواربلوط به ترتیب 23/80 و21/243 میکرولیتر بر میلی‌لیتر و LC₂₀ برابر20/29 و 04/86 میکرولیتر بر میلی‌لیتر محاسبه شد. این مقادیر نشان‌دهنده حساسیت بیشتر آفت به ترکیب ماترین نسبت به نیمارین میباشد. مقایسه طول دوره رشد و نمو مراحل مختلف زیستی پروانه جوانه‌خوار بلوط در تیمارها نشان داد که طول عمر پروانههای بالغ در تیمار نیمارین (84/8 روز) و ماترین ( 85/10 روز) نسبت به شاهد (40/13 روز) کاهش داشت. تعداد روزهای تخمگذاری در تیمارهای حشره‌کش گیاهی به‌طور معنی‌داری کاهش یافت؛ به‌طوری‌که این شاخص از 48/11 روز در تیمار شاهد به 35/6 روز در تیمار نیمارین و 95/8 روز در تیمار ماترین کاهش نشان داد. باروری نیز در غلظت زیرکشنده LC₂₀ هر دو تیمار نسبت به شاهد به‌طور قابل توجهی کاهش یافت. مقادیر نرخ خالص تولیدمثل (R0)، نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) نشان دهنده نرخ تغییرات روزانه جمعیت به ازای هر فرد از آن جمعیت است و نرخ ناخالص تولیدمثل (GRR) که نشان دهنده تعداد لاروهای اضافه شده به جمعیت در طول یک نسل بدون در نظر گرفتن درصد تلفات است، تفاوت معنی‌داری را بین تیمارهای ماترین و نیمارین در مقایسه با شاهد نشان داد. امید به زندگی ویژه سنی مرحله‌ای (eₓⱼ) برای نخستین ماده در تیمار شاهد03/17 روز بود، در حالی که این مقدار در تیمار ماترین به 18/14 و در تیمار نیمارین به 05/12 روز کاهش یافت. همچنین ارزش تولیدمثلی مرحله‌ای (vₓⱼ) در ماده‌های تیمارشده با LC₂₀ نسبت به شاهد کاهش قابل توجهی داشت و اثر منفی حشره‌کش‌ها بر تولیدمثل را منعکس کرد. این شاخص با کاهش باروری و بقاء در مراحل بعدی رشد کاهش یافته و پس از پایان دوره زادآوری به صفر رسید. نتیجه گیری کلی: نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که حشره‌کش‌های گیاهی ماترین و نیمارین با داشتن اثرات کشنده و زیرکشنده مؤثر بر لاروهای T. viridana، می‌توانند به‌عنوان جایگزین‌های مناسب و کم‌خطر برای سموم شیمیایی در مدیریت آفات جنگلی به‌کار روند. کاهش باروری، طول عمر، نرخ رشد جمعیت و سایر فراسنجه‌های زیستی آفت در غلظتهای زیرکشنده، بیانگر توانایی این ترکیبات در مهار تدریجی و پایدار جمعیت آفت است. از این رو، بهره‌گیری از ترکیبات گیاهی مانند ماترین و نیمارین در قالب راهبردهای مدیریت تلفیقی آفات، به‌ویژه در جنگل‌های حساس و ارزشمند زاگرس، می‌تواند نقش مؤثری در کاهش مصرف آفت‌کش‌های شیمیایی، حفظ دشمنان طبیعی و ارتقای پایداری اکولوژیکی داشته باشد. به‌کارگیری این ترکیبات در چارچوب برنامه‌ریزی دقیق و هماهنگ با شرایط زیستی منطقه، گامی مؤثر در جهت حفاظت بلندمدت از منابع طبیعی جنگلی خواهد بود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| زیر کشندگی؛ جدول زندگی؛ مدیریت تلفیقی؛ جوانه‌خوار بلوط | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2 |
||