آمار
| تعداد نشریات | 14 |
| تعداد شماره‌ها | 174 |
| تعداد مقالات | 1,700 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,887,741 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,354,775 |
تحلیل تغییرات در الگوی رویش بلوط ایرانی (Quercus brantii Lind.) براساس حلقه‌های سالانه در بوم-سازگان جنگلی زاگرس | ||
| پژوهش و توسعه جنگل | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 مهر 1404 | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30466/jfrd.2025.56090.1755 | ||
| نویسندگان | ||
| علی مهدوی* 1؛ رضا اخوان2؛ الهام مطهرفرد3؛ اصغر فلاح4؛ رضا امیدی پور5 | ||
| 1عضو هیات علمی گروه علوم جنگل، دانشگاه ایلام | ||
| 2دانشیار، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور | ||
| 3دانشجوی دکتری،گروه علوم جنگل، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران | ||
| 4استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری | ||
| 5استادیار، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران | ||
| چکیده | ||
| مقدمه و هدف: آشفتگی‌ها به‌عنوان مهمترین عوامل تغییر بوم‌سازگان‌های طبیعی، ترکیب گونه‌ای، ساختار و عملکرد جنگلها را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند. برای درک بهتر پاسخ درختان به این آشفتگی‌ها، پژوهشگران از ابزارهای مختلفی استفاده کرده‌اند. گاه‌شناسی درختی به‌دلیل ارائه یک چشم‌انداز بلندمدت، از ابزارهای اساسی برای بررسی تاریخچۀ این آشفتگی‌ها است. در حقیقت، حلقه‌های رویشی داده‌های ارزشمندی را از روند رشد درختان ارائه می‌دهند که این داده‌ها نقش مهمی در درک پویایی جنگل خواهند داشت. استفاده از گاه‌شناسی درختی به‌ویژه برای گونه‌هایی مانند بلوط ایرانی که مرز حلقه‌های سالیانه در این درختان به‌خوبی مشخص است، روش قابل اطمینانی می‌باشد. با شناسایی تغییرات رشد یا همان افزایش ناگهانی رشد شعاعی درختان می‌توان آشفتگی‌ها را شناسایی کرد. در این مطالعه، تغییرات رشد در حلقه‌های سالانه درختان بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) در جنگل‌های زاگرس مورد تحلیل قرار گرفت تا تاریخچۀ آشفتگی‌ها بازسازی شود. مواد و روش‌ها: این مطالعه در رویشگاه مله‌پنجاب ودرفاصلۀ 25 کیلومتری از شهرستان ایلام انجام شد. برای انجام این مطالعه، تعداد 15 اصله درخت بادافتاده مورد نمونه‌برداری قرار گرفت. نمونه‌برداری به‌صورت برش‌های عرضی ساقه و با استفاده از اره‌موتوری انجام گرفت. پس از آماده‌سازی نموه‌ها، با استفاده از دوربین عکاسی تصاویری از این نمونه‌ها تهیه شد. سپس این تصاویر به محیط نرم‌افزارCooRecorder انتقال یافت و پهنای حلقه‌های سالانه با در دو جهت مورد اندازه‌گیری قرار گرفت. در ادامه، برای تطابق زمانی نمونه‌ها، استانداردسازی برای حذف روندهای غیراقلیمی از سری‌های رویشی و ایجاد گاه‌شناسی، بستۀ نرم‌افزاری dplR در محیط نرم‌افزار R مورد استفاده قرار گرفت. نهایتاً، تغییرات در الگوی رویش درختان با استفاده از متداول‌ترین روش یعنی محاسبۀ درصد تغییرات رشد برای هر سری از حلقه‌های رویشی و با استفاده از بستۀ نرم‌افزاری TRADER درمحیط R مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای شناسایی تغییرات رشد، درصد افزایش رشد در 10سال قبل از سال معین با 10 سال بعد مقایسه شد. یافته‌ها: تجزیه و تحلیل 30 سری رویشی حاصل از 15 درخت نمونه‌برداری شده، نشان داد که میانگین طول سری‌ها 16/48 سال است. گاه‌شناسی استاندارد به‌دست آمده، دورۀ زمانی 72 ساله (2022-1951) را پوشش داد که پارامترهای آماری کلیدی آن شامل میانگین حساسیت 32/0 و سیگنال تجمعی بالا (معادل 88/0)0 بود که نشان‌دهندۀ سیگنال اقلیمی قوی و همچنین نمونه‌برداری کافی است. با استفاده از بستۀ نرم‌افزاری TRADER و روش میانگین‌گیری رشد شعاعی، در مجموع 15 تغییر ناگهانی رشد شناسایی شد که شامل 6 تغییر اصلی (افزایش رشد بیش از 50%) و 9 تغییر حدواسط (افزایش رشد بیش از 25%) بود. قابل توجه است که 60 درصد از این تغییرات در بازۀ زمانی 2010-1990 رخ داده است، یعنی دوره‌ای با خشکسالی‌های مکرر و افزایش فراوانی آتش‌سوزی در منطقه مشخص که نشان‌دهندۀ فاصلۀ متمرکز آشفتگی در جنگل است. نتیجه‌گیری کلی: نتایج این مطالعه نشان داد که وقایع اقلیمی (بویژه خشکسالی‌های مکرر) و آشفتگی‌های انسانی (آتش‌سوزی) و زیستی (شیوع آفات) به‌عنوان عوامل کلیدی تغییر الگوی رشد درختان بلوط عمل کرده‌اند. با توجه به تشدید این عوامل در دهه‌های اخیر، انتظار می‌رود که جنگل‌های زاگرس شاهد تغییرات ساختاری بلندمدت (کاهش تراکم، تغییر ترکیب گونه) در آینده باشند. این مطالعه لزوم اجرای مدیریت تطبیقی شامل: 1. پایش مستمر آشفتگی‌ها با استفاده از گاه‌شناسی، 2. توسعۀ برنامه‌های احیای جنگل‌های آسیب‌دیده و 3. کنترل عوامل انسانی تشدیدکنندۀ تنش را برجسته می‌سازد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| واژه‌های کلیدی: گاه‌شناسی؛ حلقه‌های رویشی؛ جنگل‌های زاگرس؛ آشفتگی؛ تغییرات ناگهانی رشد | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 135 |
||