آمار
| تعداد نشریات | 14 |
| تعداد شماره‌ها | 172 |
| تعداد مقالات | 1,678 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,762,754 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,238,529 |
تنوع، ترکیب و احتمال وقوع خردزیستگاه‌های درختی در مرحله تحولی تخریب راشستانهای دستنخورده هیرکانی (مناطق سیکا و شفارود) | ||
| پژوهش و توسعه جنگل | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 مهر 1404 | ||
| نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30466/jfrd.2024.55642.1741 | ||
| نویسندگان | ||
| راضیه رفیعی جاهد* 1؛ خسرو ثاقب طالبی2؛ بابا خانجانی شیراز3؛ جمشید اسلام دوست4 | ||
| 1مروج- پژوهشگر پسا‌دکترا، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران | ||
| 2مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران | ||
| 3کارشناس پژوهش ، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج | ||
| 4موسسه تحقیقات جنگل، وزارت منابع طبیعی و جنگلداری، اونتاریو، کانادا | ||
| چکیده | ||
| مقدمه و هدف: در سال‌های اخیر مشخصه‌ی ساختاری خردزیستگاه‌های درختی برای تنوع‌زیستی جنگلها بسیار مورد توجه قرار گرفته است. به‌طوری‌که در برنامه‌ریزی برای ایجاد خط‌مشی مدیریت همگام با طبیعت جنگل، تعیین وضعیت کمی خردزیستگاه‌های درختی، نقش مهمی در حفظ کارکرد اکولوژیک بوم‌سازگان جنگل دارد. خردزیستگاه‌های درختی یک ویژگی ریخت‌شناسی در درختان زنده و یا خشک‌دارهای سرپا است که احتمال حضور آنها در هر درخت یکسان نیست که توسط گونه‌ها یا گروه‌هی از گونه‌ها استفاده می‌شود. خردزیستگاه‌ها از طریق فرآیندهای طبیعی مانند تهاجم قارچ‌ها، فعالیت دارکوب‌ها، خسارات طوفان و سایر آسیب‌های فیزیکی شکل می‌گیرند و پیچیدگی ساختاری مورد نیاز حیات وحش را ایجاد می‌کنند. بنابراین خردزیستگاه‌های درختی می‌توانند نقش شاخص‌های تنوع‌زیستی و بکر بودن را ایفا کنند که همواره بخش اعظم تنوع‌زیستی جنگلها برای بقا وابسته به چنین عناصری است. لذا حفاظت درختان زیستگاهی مساله مهمی است که در مدیریت جنگل باید در نظر گرفته شود. در همین راستا تنوع، ترکیب و احتمال وقوع خردزیستگاه‌های درختی در مرحله تحولی تخریب از مراحل تحولی راشستانهای شمال کشور مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش‌ها: این پژوهش در دو قطعه مرحله تحولی تخریب از مناطق شفارود (گیلان)، سیکا (شرق مازندران) انجام شد. قطعات مورد بررسی با مساحت یک هکتار تحت نظارت موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور قرار دارد که در توده‌های دستنخورده و بدون بهره‌‌برداری راش (پارسل‌های شاهد) واقع شده‌اند. در هر یک از قطعات انتخابی، اطلاعات مربوط به شیب و جهت با استفاده از شیب سنج سونتو و قطب‌نما ثبت شد. در هر قطعه، همه درختان از نظر گونه‌های درختی و قطربرابرسینه مورد اندازهگیری قرار گرفتند. برای نمونه‌برداری از خردزیستگاه‌های درختی، از راهنمای خردزیستگاه‌های درختی استفاده شد که دارای هفت فرم اصلی، 15 گروه و 47 نوع خردزیستگاه است. بدین‌منظور هر یک از درختان زنده و یا خشک‌دارهای سرپا به طور دقیق مورد بررسی و بازدید (در همه جهات درخت و از پایین تنه (گورچه) به سمت تاج) قرار گرفتند. بدین‌ترتیب که بررسی‌ها در کل درختان و دور تا دور تنه از قسمت پایین تنه تا قسمت‌های میانی تنه با چشم غیر مسلح انجام شد و سپس باقی قسمت‌های تنه تا تاج پوشش و انشعاب شاخه‌های فرعی از تنه اصلی که دسترسی به آن مشکل بود و در تماس با نور خورشید قرار داشتند با دوربین دو چشمی بررسی شدند. در نهایت تمامی خردزیستگاه‌های مشاهده شده روی هر گونه درختی با کد مخصوص در فرم قطعه‌نمونه مربوطه ثبت شدند. برای بررسی احتمال وقوع انواع مختلف خردزیستگاه‌ها، از رگرسیون لجستیک استفاده شد. همچنین مقایسه خردزیستگاه‌های درختی با استفاده از اعداد هیل و پس از استاندارد سازی براساس اندازه نمونه (تعداد خردزیستگاه‌های ثبت شده) در منحنی‌های قیاس آماری (Rarefaction-extrapolation) انجام شد. یافته‌ها: گونه راش شرقی در توده‌های با مرحله تحولی تخریب در مناطق سیکا و شفارود به‌ترتیب 5/86 و 8/88 درصد از کل درختان را به خود اختصاص داد. میانگین قطربرابرسینه درختان راش بین دو منطقه به طور معنی‌داری متفاوت بود. از نظر مجموع خردزیستگاه‌ها در هر پایه درخت راش، تفاوت معنی‌داری بین دو منطقه مشاهده نشد. مجموع کل خردزیستگاه‌های درختان راش در مناطق سیکا و شفارود به‌ترتیب 455 و 442 عدد بود، بنابراین نرخ خردزیستگاهی برای منطقه سیکا 4/2 خردزیستگاه و برای منطقه شفارود 1/2 خردزیستگاه در هر پایه درخت راش بود. نتایج نشان داد که بیشترین فرم خردزیستگاه در هر دو منطقه مربوط به حفره‌های گورچه‌ای است. از نظر نوع خردزیستگاه، بیشترین فراوانی خردزیستگاه در هر دو منطقه سیکا و شفارود مربوطه به سه نوع خردزیستگاه خزه‌ها، حفره پوسیدگی تنه و حفره‌های گورچه‌ای به‌ترتیب با مجموع 174، 146 و 118 عدد بود. بر همین اساس احتمال وقوع خزه‌ها در منطقه شفارود به‌طور معنی‌داری بیشتر از منطقه سیکا است. با این حال احتمال وقوع حفره پوسیدگی تنه بین دو منطقه تفاوت معنی‌داری را نشان نداد. همچنین احتمال وقوع حفره‌های گورچه‌ای برای درختان تا قطربرابرسینه 50 سانتی‌متر در منطقه شفارود بیشتر بود اما در درختان با قطربرابرسینه بالاتر تفاوت معنی‌داری بین دو منطقه مشاهده نشد. نتایج حاصل از مقایسه تنوع خردزیستگاه‌های درختی، تفاوت معنی‌داری بین دو منطقه نشان نداد. همچنین شاخص q=1 که بیانگر تنوع خردزیستگاه‌های معمولی و متداول است، نشان داد که تنوع خردزیستگاه‌ها در منطقه سیکا حدود دو برابر بیشتر از منطقه‌ی شفارود بود. همچنین بر اساس شاخص q=2 که بیانگر تنوع خردزیستگاه‌های غالب هستند، فراوانی خردزیستگاه‌ها در منطقه‌ی سیکا نسبت به منطقه‌ی شفارود به میزان تقریبا سه برابر بیشتر بود. نتیجه‌گیری کلی: این مطالعه نقش حیاتی خردزیستگاه‌های درختی در حفظ تنوع‌زیستی در جنگل‌های هیرکانی را برجسته می‌کند. با درک رابطه بین ساختار جنگل و خردزیستگاه‌های درختی، راهبردهای حفاظت و مدیریتی مؤثرتری را می‌توان توسعه داد. براساس یافته‌های این پژوهش، پتانسیل سیکا به عنوان یک مدل برای حفاظت از تنوع‌زیستی می‌تواند مورد توجه بیشتر قرار گیرد. در نهایت پیشنهاد می‌شود تا مطالعات بلندمدت در ارتباط با خردزیستگاه‌های درختی برای درک کامل فرآیندهای اکولوژیکی و تأثیرات آنها بر تنوع‌زیستی مدنظر قرار گیرد. همچنین لازم است تا روابط بین شرایط محیطی و ساختار جنگل با خردزیستگاه‌های درختی مورد بررسی قرار گیرد تا درک مؤثرتری را فراهم آورد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تنوع زیستی؛ ویژگی ساختاری؛ خشکدار؛ جنگل شاهد؛ راهبرد حفاظت | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2 |
||