
تعداد نشریات | 13 |
تعداد شمارهها | 169 |
تعداد مقالات | 1,659 |
تعداد مشاهده مقاله | 2,714,460 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,201,362 |
اثر طراحی مسیرهای چوبکشی بر بازیابی ویژگیهای فیزیکی خاک | ||
پژوهش و توسعه جنگل | ||
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 شهریور 1404 | ||
نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30466/jfrd.2025.55964.1754 | ||
نویسندگان | ||
علی گنجی وطن1؛ ستار عزتی* 2؛ فرزام توانکار3؛ رامین رحمانی4 | ||
1دانشجوی کارشناسی ارشد جنگلداری، دانشکدۀ علوم جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران | ||
2استادیار، گروه جنگلداری، دانشکدۀ علوم جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران | ||
3دانشیار، گروه جنگلداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال، خلخال، ایران | ||
4استاد، گروه جنگلداری، دانشکدۀ علوم جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران | ||
چکیده | ||
مقدمه و هدف: طراحی مسیرهای چوبکشی، یا شبکه ریزبافت جنگل، عموماً قبل از عملیات قطع درختان نشانهگذاری در جنگل صورت میگیرد و در این طراحی سعی بر این است که این مسیرها تا حد امکان مستقیم بوده و خط پروژه آن بهدوراز هرگونه قطع و آسیب به درختان سرپای توده باشد. اما در جنگلهای کوهستانی و شیبدار به دلیل وضعیت خاص شرایط عرصه، مسیرهای چوبکشی عمدتاً همراه با قوس و پیچهای بزرگ و کوچک است. این امر بر روی شدت آسیب به درختان حاشیه مسیرهای چوبکشی، تجدیدحیات پیشبجای جنگل، خاک جنگل و بازیابی طولانیمدت آن تأثیر منفی دارد. هدف تحقیق حاضر، بررسی تأثیر نوع طراحی مسیرهای چوبکشی شامل مسیرهای مستقیم و قوسدار بر روی زمان بازیابی خصوصیات فیزیکی خاک تخریبشده در مسیرهای چوبکشی رهاشده پس از گذشت 15 و 30 سال از اجرای فعالیتهای چوبکشی زمینی است. مواد و روشها: این مطالعه در جنگلهای حوزه کوهمیان آزادشهر در استان گلستان انجام شده و خصوصیات فیزیکی خاک شامل وزن مخصوص ظاهری، درصد رطوبت، تخلخل درشتدانه، تخلخل کل و مقاومت به نفوذ با تهیه نمونه خاک از مسیرهای چوبکشی رها شده اندازهگیری شد. برای دستیابی به این هدف، از بین مسیرهای موجود رد سطح پارسل، دو مسیر چوبکشی ازدو پارسل نزدیک بهم با سن 15 و 30 سال پس از اجرای فعالیتهای چوبکشی انتخاب شد. در هر مسیر چوبکشی، دو کلاس طراحی مسیر چوبکشی و سه شدت ترافیک تفکیک گردید و تمام نمونههای خاک در این تیمارها بررسی شد. در هر تیمار یک قطعهنمونه با طول 10 متر و عرض 4 متر (عرض مسیر) طراحی شد، در هر قطعهنمونه 40 مترمربعی، 5 خطنمونه اندازهگیری بافاصله 2 متر از هم جدا شد و سپس بهطور تصادفی 3 خطنمونه برداشت شد. نمونهها برای اندازهگیری وزن مخصوص از عمق 0-10 سانتیمتر با استفاده از سیلندرهای فلزی انجام شد. درمجموع 90 نمونه خاک از مسیرهای چوبکشی برداشت و بهمنظور مطالعه بازیابی خصوصیات فیزیکی با خاک منطقه شاهد مقایسه شد. یافتهها: نتایج نشان داد که با افزایش شدت تردد، وزن مخصوص ظاهری و مقاومت به نفوذ روند افزایشی داشته است. طوری که پس از گذشت 15 سال، وزن مخصوص ظاهری در تردد شدید هنوز 27 درصد و مقاومت به نفوذ 116 درصد بیشتر از خاک منطقه شاهد است. این در حالی است که این مشخصات پس از گذشت 30 سال نه تنها به آستانه بازیابی رسیده، بلکه 14 و 53 درصد بیشتر از منطقه شاهد میباشد. پس از گذشت 15 سال، رطوبت خاک 30 درصد، تخلخل درشتدانه 24 درصد، مجموع تخلخل 16 درصد کمتر از منطقه شاهد بوده است. حال آنکه پس از گذشت 30 سال میزان تغییرات این خصوصیات به ترتیب 7 درصد بیشتر، 18 درصد کمتر و 12 درصد کمتر از منطقه شاهد بوده است. بازیابی جزئی برای تخلخل درشتدانه، مجموع تخلخل، رطوبت و وزن مخصوص ظاهری در تردد کم و متوسط بعد از 15 سال حاصل شده است، حالآنکه مقاومت به نفوذ در هیچیک از تیمارها بازیابی نشده و به زمانی بیشتر از 30 سال برای بازیابی کامل نیاز دارد. مسیرهای مستقیم تخریب خاک کمتری را در مقایسه با مسیرهای مارپیچی از خود نشان دادند. در مسیرهای مستقیم با سن 15 سال، وزن مخصوص ظاهری 9 درصد بیشتر، مقاومت به نفوذ 56 درصد بیشتر، تخلخل درشت دانه، مجموع تخلخل و رطوبت خاک 16، 11 و 19 درصد کمتر از منطقه شاهد بوده است. حال آنکه در مسیرهای مارپیچ با سن 30 سال وزن مخصوص ظاهری و مقاومت به نفوذ به ترتیب 6 و 88 درصد هنوز بیشتر از منطقه شاهد است. همچنین درصد تغییرات تخلخل درشت دانه و مجموع تخلخل به ترتیب 12، 3 درصد کمتر و رطوبت خاک به اندازه 7 درصد بیشتر از منطقه شاهد بوده است. نتیجهگیری: برای کاهش تخریب خاک و افزایش بازیابی طولانیمدت خواص فیزیکی خاک، اتخاذ تدابیر حفاظتی نظیر استفاده از مسیرهای مستقیم و اعمال بقایای چوب در مناطق با تردد شدید توصیه میشود. لازم است با طراحی دقیق مسیرهای چوبکشی، استفاده از مسیرهای دائمی، مسیرهای مستقیم و پرهیز از انجام عملیات در زمان بالا بودن رطوبت خاک بهمنظور کاهش شدت خسارت الزامی است. از طرفی عملیات احیایی نظیر خراش سطحی و پراکنده نمودن سرشاخه بر روی مسیرهای چوبکشی به کاهش شدت تخریب و تسریع در بازیابی خصوصیات فیزیکی خاک در این مسیرها کمک میکند. | ||
کلیدواژهها | ||
بهره برداری جنگل؛ شیب طولی؛ مدیریت جنگل؛ مقاومت به نفوذ؛ وزن مخصوص ظاهری | ||
مراجع | ||
Abdi, E.; Moghadamirad, M.; Hayati, E.; Jaeger, D., Soil hydrophysical degradation associated with forest operations. Forest Science and Technology, 2017, 13(4), 152-157. DeArmond, D.; Emmert, F.; Lima, A.J.N.; Higuchi, N., Impacts of soil compaction persist 30 years after logging operations in the Amazon Basin. Soil and Tillage Research, 2019, 189, 207-216. Dexter, A.R., Tunnelling in soil by earthworms. 1978, Soil Biol. Biochem. 10, 171–178. Drewry, JJ.; Cavanagh, J-AE.; McNeill, SJ.; Stevenson, BA.; Gordon, DA.; Taylor, MD., Long-term monitoring of soil quality and trace elements to evaluate land use effects and temporal change in the Ezzati, S.; Najafi, A., Long‐Term Impact Evaluation of Ground‐Base Skidding on Residual Damaged Trees in the Hyrcanian Forest, Iran. International Journal of Forestry Research 2010, 183735. Greacen, E.L.; Sands, R., Compaction of forest soils. A review. Soil Research, 1980, 18(2), 163-189. Hashemi, M.; Nikooy, M.; Salehi, A.; Naghdi, R., Investigation of soil physical properties 11 years after water-bar construction on skid trail. Forest Research and Development, 2021, 7(2), 169-182. Kolka, R.K.; Smidt, M.F., Effects of forest road amelioration techniques on soil bulk density, surface runoff, sediment transport, soil moisture and seedling growth. Forest Ecology and Management, 2004, 2005 (1-3), 313-323. Kozlowski, T.T., Soil compaction and growth of woody plants. Scandinavian Journal of Forest Research, 1999, 14(6), 596-619. Labelle, E. R.; Poltorak, B.J.; Jaeger, D., The role of brush mats in mitigating machine-induced soil disturbances: an assessment using absolute and relative soil bulk density and penetration resistance. Canadian Journal of Forest Research, 2019, 49(2), 164-178. Lotfalian, M.; Parsakho, A.; Sadeghi, M.; Nazariani, N., Comparison of soil compaction recovery methods on Skid Trails. Journal of Forest Research and Development 2018, 4 (1), 59-71. Masumian, A.; Rabiee, M.R.S.; Solgi, A.; Behjou, F.K.; Marchi, E.; Hájek, M.; Geraeli, H., Assessment of the impact of ground-based skidding on soil physical properties: initial effect and medium-term recovery. International Journal of Forest Engineering, 2024, 35(2), 284-295. Mohieddinne, H.; Brasseur, B.; Spicher, F.; Gallet-Moron, E.; Buridant, J.; Kobaissi, A.; Horen, H., Physical recovery of forest soil after compaction by heavy machines, revealed by penetration resistance over multiple decades. Forest Ecology and Management, 2019, 449, 117472. Moraes, M.T.; Debiasi, H.; Carlesso, R.; Franchini, J.C.; Da Silva, V.R.; Da Luz, F.B., Age-hardening phenomena in an Oxisol from the subtropical region of Brazil. Soil and Tillage Research, 2017, 170, 27-37. Naghdi, R.; Solgi, A.; Labelle, E.R.; Nikooy, M., Combined effects of soil texture and machine operating trail gradient on changes in forest soil physical properties during ground-based skidding. Pedosphere, 2020, 30(4), 508-516. Naghdi, R.; Solgi, A.; Zenner, E.K.; Tsioras, P.A., Effect of skid trail curvature on residual tree damage. Australian Forestry, 2019, 82(1), 1-8. Rab, M.A. Recovery of soil physical properties from compaction and soil profile disturbance caused by logging of native forest in Victorian Central Highlands. Australia. Forest Ecology and Management, 2004, 191(1-3), 329-340. Salehi, A.; Taheri Abkenar, k.; Basiri, R., Study of the recovery soil physical properties and establishment of natural regeneration in skid trails (case study: Nav-E Asalem forests). Journal of Iranian Forestry 2012, 317-329. (In Persian) Sohrabi, H.; Jourgholami, M.; Jafari, M.; Shabanian, N.; Venanzi, R.; Tavankar, F.; Picchio, R., Soil recovery assessment after timber harvesting based on the Sustainable Forest Operation (SFO) perspective in Iranian temperate forests. Sustainability, 2020, 12(7), 2874. Sohrabi, H.; Jourgholami, M.; Tavankar, F.; Venanzi, R.; Picchio, R., Post-harvest evaluation of soil physical properties and natural regeneration growth in steep-slope terrains. Forests, 2019, 10(11), 1034. Solgi, A.; Lotfalian, M.; Rafiei, A; Marchi, E.; Ilstedt, U., Combined effects of traffic intensity, skid trail slope, skidder type, and soil moisture content on soil degradation in the Hyrcanian forest of Iran. International Journal of Forest Engineering, 2023, 34(3), 385-396. Sveistrup, T.E.; Haraldsen, T.K.; Langohr, R.; Marcelino, V.; Kværner, J., Impact of land use and seasonal freezing on morphological and physical properties of silty Norwegian soils. Soil and Tillage Research, 2005, 81(1), 39-56. Tavankar, F.; Nikooy, M.; Ezzati, S.; Jourgholami, M.; Latterini, F.; Venanzi, R.; Toivio, J.; Helmisaari, H.S.; Palviainen, M.; Lindeman, H.; Ala-Ilomäki, J.; Sirén, M.; Uusitalo, J., Impacts of timber forwarding on physical properties of forest soils in southern Finland. Forest Ecology and Management, 2017, 405, 22-30. Zenner, E.K.; Fauskee, J.T.; Berger, A.L.; Puettmann, K.J., Impacts of skidding traffic intensity on soil disturbance, soil recovery, and aspen regeneration in north central Minnesota. Northern Journal of Applied Forestry, 2007, 24(3), 177-183. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 10 |