
تعداد نشریات | 13 |
تعداد شمارهها | 151 |
تعداد مقالات | 1,524 |
تعداد مشاهده مقاله | 2,394,227 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,010,128 |
عوامل مؤثر بر تنش خشکی درختان در جنگلهای هیرکانی | ||
پژوهش و توسعه جنگل | ||
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 بهمن 1403 | ||
نوع مقاله: علمی - پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30466/jfrd.2024.55216.1718 | ||
نویسندگان | ||
پریسا هادی نژاد1؛ حامد اسدی* 2؛ سید محمد حجتی3؛ محیا تفضلی4؛ رسول یوسف پور5 | ||
1دانشجوی دکتری علوم زیستی جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران | ||
2استادیار، گروه علوم و مهندسی جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران. | ||
3استاد گروه جنگلداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری. | ||
4فارغ التحصیل دکتری، گروه جنگلداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری | ||
5دانشکده معماری، منظر و طراحی، دانشگاه تورنتو، تورنتو، کانادا. | ||
چکیده | ||
مقدمه و هدف: این پدیده خشکی ناشی از کمبود آب، پویایی جنگلها را کاهش داده و پیشبینیها نشان میدهند که روند آن رو به افزایش است. واکنش جنگلها به خشکسالی بسته به شرایط اقلیمی و ویژگیهای محیطی متفاوت است. بنابراین، ارزیابی اندازۀ خشکی در جنگلها گام نخست برای مدیریت این بحران است. استفاده از مدلهای شبیهسازی مانند Medfate میتواند به پیشبینی خشکی و برنامهریزی اقدامات مدیریتی کمک کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت خشکی در جنگلهای شمال ایران انجام شده و به دنبال شناسایی عوامل مؤثر بر این پدیده است. متغیرهای ساختاری (ارتفاع، قطر، تراکم)، اقلیمی (دما، بارش)، توپوگرافی (شیب، جهت، ارتفاع) و خاکی (بافت خاک، اسیدیته، نیتروژن، کربن آلی) از جمله عوامل مورد بررسی هستند. تحلیل شاخص خشکی در جنگلهای هیرکانی، اطلاعات ارزشمندی برای مدیریت منابع آب و اجرای راهبردهای حفاظتی ارائه میدهد. این یافتهها میتوانند در پیشبینی آینده و تدوین استراتژیهای سازگاری برای کاهش تأثیر تغییر اقلیم بر جنگلها مؤثر باشند. مواد و روشها: این پژوهش در کل سطح منطقه جنگلهای هیرکانی شمال کشور انجام شد. برای این منظور از بانک دادههای آماربرداری جنگلهای شمال کشور استفاده شد (اطلاعات موجود شامل موقعیت جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت، قطر و نوع گونه و ارتفاع درختان برای هر قطعهنمونه است). دادههای هواشناسی شامل مقدار بارش و دما از پروژه POWER مربوط به سازمان ملی هوانوردی و فضایی ایالات متحده آمریکا (NASA Power) تهیه شد. پس از تهیه دادهها، ابتدا تعداد در هکتار درختان و سپس سطح مقطع درختان نیز حساب شد. بهمنظور محاسبه ضریب خشکی از بسته نرمافزاری medfate در نرمافزار R استفاده شد. در نهایت تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از مدل خطی تعمیم یافته و روش ارزیابی متقابل در نرمافزار R و بسته caret انجام شد. در ادامه اهمیت نسبی متغیرهای اثرگذار روی ضریب خشکی محاسبه شد. در نهایت برای تهیه نقشه پهنهبندی ضریب خشکی در جنگلهای شمال کشور، ابتدا واریوگرام در نرمافزار GS+ محاسبه شد، سپس با استفاده از روش کریجینگ معمولی نقشه تهیه و در نرمافزار ArcGIS ویرایش شد. یافتهها: بهطور کلی بر اساس نتایج بهدست آمده، مدل خطی تعمیم یافته ارزیابی بسیار مناسبی (57/0R2=، 06/0MAE= و 08/0RMSE=) برای پیشبینی مقدار شاخص خشکی داشت. نتایج بررسی نشان داد که متغیرهای شیب، تراکم جنگل، سطح مقطع، درصد شن و نیتروژن خاک و دما با ضریب خشکی رابطه مثبت و معنیدار داشتند. درحالی که متغیرهای ارتفاع از سطح دریا، قطر برابرسینه، کربن آلی و مقدار بارش رابطه منفی و معنیدار با ضریب خشکی داشتند. نتایج بررسی اهمیت نسبی متغیرها نشان داد که متغیرهای تراکم جنگل، مقدار بارش و سطح مقطع درختان در هکتار مهمترین عوامل مؤثر بر ضریب خشکی در جنگلهای هیرکانی بود. نتایج مدل کریجینگ نشان داد که متغیر ضریب خشکی دارای ساختار مکانی قوی (64 درصد) است. همچنین نتایج ارزیابی مدل نیز نشان که مدل کریجینگ اریبی بسیار پایین و دقت بسیار مناسبی در برآورد مقدار ضریب خشکی به همراه داشت (85/0R2= ، 09/0MAE= و 01/0RMSE= ). بر اساس نقشه پهنهبندی، قسمتهای شرق جنگل هیرکانی ضریب خشکی بالاتری نسبت به مناطق غربی داشت. نتیجهگیری: نتایج پژوهش نشان داد که تراکم درختان مهمترین عامل در پیشبینی خشکی جنگلهای هیرکانی است. در مناطق پرتراکم، رقابت برای منابع آبی افزایش مییابد و جذب آب بیشتر توسط درختان، رطوبت خاک را کاهش میدهد. همچنین، تبخیر و تعرق بالا و بارانربایی تاج پوشش موجب کاهش آب در دسترس گیاهان شده و خشکی را تشدید میکند. در شرق جنگلهای هیرکانی، مقدار خشکی بیشتر بهدلیل بارندگی کمتر و رطوبت پایینتر است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که اجرای برنامههای مدیریتی برای کاهش اثرات خشکی ضروری است. یکی از راهکارهای پیشنهادی، تنک کردن جنگل در مناطق حساس به خشکسالی است تا رقابت برای آب کاهش یابد. همچنین، شیب زمین تأثیر مهمی بر مقدار خشکی دارد و اجرای عملیات احیایی در این مناطق ضروری به نظر میرسد. یافتههای پژوهش اهمیت پژوهش بیشتر درباره تأثیر خشکی بر تنوع زیستی، سلامت جنگل و چرخههای عناصر غذایی را نشان میدهد. این اطلاعات میتوانند به توسعه راهبردهای حفاظتی و مدیریتی برای مقابله با خشکی در جنگلهای شمال ایران کمک کنند. | ||
کلیدواژهها | ||
بسته نرمافزاری medfate؛ تغییر اقلیم؛ عوامل محیطی؛ مدل خطی تعمیم یافته | ||
مراجع | ||
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 60 |